Amaliy audit

14.2-chizma. Operatsion auditning turlari. 

Yuqori ko’rsatib o’tilgan farqlarni quyidagicha izohlash mumkin: 

Funktsional  audit  –  faoliyat  turlarini  vazifalar  bo’yicha  tasniflash  mumkin. 

Masalan,  ishlab  chiqarish  funktsiyasi  va  etkazib  berish  funktsiyasi  bor. 

Funktsiyalarni  tasnif  qilishning  ko’plab  usullari  mavjud,  masalan  buxgalteriya 

hisobining  funktsiyalari.  Biroq,  pul  mablag’larini  qabul  qilish  va  xarajat  qilish, 

hisob-kitoblarni amalga oshirish funktsiyalari ham mavjud. 

Funktsional audit, o’z nomidan kelib chiqib, xo’jalik tizimining bir yoki bir 

qancha  funktsiyalari  uchun  tegishli  bo’ladi.  Masalan,  uning  yordamida  biron-bir 

bo’lim  yoki umuman  kompaniya  bo’yicha  pul  hisobotlari  funktsiyasini tekshirish 

mumkin. 

Funktsional  auditning  e’tiborli  tomoni  shundaki,  u  auditorlarning 

ixtisoslashishiga  imkon  beradi.  Ba’zi  ichki  xo’jalik  auditorlari  ishlab  chiqarish 

texnologiyasi  kabi  sohalarda  yuqori  darajali  bilimga  erishishlari  bilan,  ular 

o’zlarining  vaqtlaridan  shu  sohaning  auditi  uchun  samarali  foydalanishlari 

mumkin.  Funktsional  auditning  kamchiligi  shundan  iboratki,  bunda  funktsiyalar 

o’rtasidagi  bog’liqlikni  baholash  imkoni  yo’q.  Zero,  o’sha  ishlab  chiqarish 

texnologiyasi  tayyor  mahsulot  ishlab  chiqarish  funktsiyasi  va  xo’jalik  tizimining 

boshqa funktsiyalari bilan o’zaro uzviy bog’liq. 

Tashkiliy  audit.  Odatda,  xo’jalik  tizimining  operatsion  auditida  uning 

belgilangan  bir  tarmog’i  yoki  tashkiliy  bo’limi:  bo’lim,  tarmoq  yoki  qaram 

kompaniya  o’rganiladi.  Tashkiliy  auditda  asosiy  e’tibor  funktsiyalarning  o’zaro 

qanchalik  mahsuldor  va  samarali  ekanligini  aniqlashga  qaratiladi.  Auditning  bu 

turi uchun faoliyatning tashkiliy rejasi va muvofiqlashtirish usuli juda muhimdir. 

Shundan  kelib  chiqib  biz  quyidagi  14.3-chizmada  O’zbekiston  sharoitida 

nazorat tizimini ko’rsatishga harakat qilamiz.