“Umumiy fizika” kursidan mustaqil ishlarni bajarishdagi uslubiy ko’rsatma

Foydalanadigan adabiyot: 

1.  I.V.Savelyev. “Umumiy fizika kursi”. II qism. T.O‟qituvchi. 1975 y. 34-37 

betlar. 

2.  S.X.Astanov, M.Z.Sharipov, N.N.Dalmuradova, R.V.Metanidze. “Umumiy 

fizika kursining elektr bo‟limidan” ma‟ruzalar matni. Buxoro 2008 y. 13-14 

betlar.  

 

16. Ma’ruza. Yassi kondensatorlarning sig’imi 

 

Ikkita o‟zaro parallel joylashgan va dielektrik bilan ajratilgan, qarama-qarshi 

ishorali zaryadlar bilan zaryadlangan. Metall plastinkalar yassi kondensator degan 

qurilmani  hosil  qiladi.  Yassi  kondensator  plastinkalari  biriga  musbat  zaryad 

ikkinchisiga  esa  manfiy  zaryad  beriladi.  Shunda  plastinkalar  orasida  potensiallar 

ayirmasi  yuzaga  keladi.  Potensiallar  ayirmasi  plastinkalarda  berilgan  q  zaryad 

miqdoriga to‟g‟ri proporsionl bo‟ladi. Agar qoplamaning yuzi  S ga, qoplamadagi 

zaryad q ga teng bo‟lsa, qoplamalar orasidagi maydon kuchlanganligi  

 

S

q

E

 

0

0















                             (4.17) 

ko‟rinishda, potensiallar farqini esa  

S

qd

Ed

 

0

2

1















                   (4.18) 

ko‟rinishlarda ifodalaymiz.  

(4.17) ni (4.18) da qo‟yib yassi kondensator sig‟mini  

d

S

 

0







C

        (4.19) 

formula  yordamida  ifodalaymiz.  Bu  yerda  S  –  qoplamalar  yuzi,  d  -  qoplamalar 

orasidagi masofaning kattaligi, ε - shu oraliqni to‟ldiruvchi moddaning (muhitning) 

dielektrik  singdiruvchan-ligi;  ε

0

  -  elektr  doimiysi.  Kondensatorlar  silindrik 

ko‟rinishda  bo‟lishi  mumkin.  Bunday  kondensatorlarni  radiuslari  turli  xil  o‟qlari 

umumiy  bo‟lgan  ikkita  ichma-ich  joylashtirilgan  metall  silindirlar  hosil  qiladi. 

Faqat  silindirlarga  qarama-qarshi  ishorali  zaryadlar  va  berishi  va  ular  diametrik 

bilan  bir-  biridan  ajralib  turishi  kerak.  Odatda  ichki  silindrni  musbat  tashqi 

silindirni  manfiy  zaryadlash  kerak.  Silindirli  kondensatorlarning  sig‟imini 

hisoblashda  silindrlar  oralig‟idagi  potensiallar  ayirmasini  hisoblab  sig‟im 

formulasiga  keltirib  qo‟ysak  kifoyadir.  Bunda  quyidagi  formula  yordamida 

silindirik kondensatorlarning sig‟imini hisoblaymiz.  

1

2

ln

2

R

R

С









                                    (4.20) 

SI sistemasida  

---

 

23 

1

2

0

R

R

ln

2









С

                                   (4.21) 

Bu formulada  - silindirlarning uzunligi R

1

va R

2

 lar silindrik sirtlarining radiuslari 

bo‟ladi.