Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети “ахборот технологиялари” факультети

2. Pedagogik texnologiyaning tajriba-sinovlari 
 
Pedagogik  faoliyatda  qo'llaniladigan  har  qanday  texnologiyaning  ishonchliligi, 
samaradorligi  va  uning  chin  zaruratini  aniqlashda  tajriba-sinov  ishlari  muhim 
ahamiyatga  ega.  Pedagogik  texnologiyalarni  loyihalashtirish,  ishlab  chiqish  va 
ularni amaliyotga joriy qi-lish jarayonida amalga oshiriladigan tashkiliy va uslubiy 
tadbirlar  orasida  tajriba-sinovlarni  tashkil  qilish  va  o'tkazish  muhim  bos-qich 
hisoblanadi. 
Shuning  uchun  ushbu  tajriba-sinovlar  xususida  qisqacha  (mux-tasar)  ma'lurnot 
berilishi maqsadga muvofiqdir. 
Pedagogik  tajriba-sinovlar  o'tkazishning  asl  mohiyati  amaldagi  pedagogik 
jarayonlarni takomillashtirishga olib boradigan tadqiqot-lar va ularning farazlariga 
muvofiq  ravishda,  aniq  maqsad  sari  yo'naltirilgan  yangi  yo'nalish.  mazraun,  usul, 
vosita va yangita'lim-tarbiyaviy muhit yaratishdan iboratdir. 
Masalani  aniq  tasavvur  qilish  uchun  asosiy  tushunchalarning  ta'riflarini  aniqlab 
olishimiz lozim. 
Tajriba-sinov  —bu  shunday  tafakkur  metodi  bo'lib.  uning  yor-damida  tabiiy  yoki 
sun'iy  tarzda  yaratiladigan.  nazorat  qilinadigan,  boshqariladigan  jarayonlar  tadqiq 
qilinadi,  muammolarni  hal  qilish-ning  yangi  vositalari  izlanadi  va  amalda  sinab 
ko'riladi. 
Pedagogik  tajriba-sinov-bu  ilmiy-pedagogik  tafakkur  metodi  bo'lib,  pedagogik 
omillar,  shart-sharoitlar,  jarayonlar  va  uslubiy  yondashuvlar  orasidagi  sabab-
oqibatli  aloqadorlikni  aniq  rejalar  asosida  oydinlashtirish  imkoniyatini  beradigan 
tadbirlardir. 

---

Nazariy  metod-pedagogik  texnologiyani  modellashtirish,  tahlil  qilish,  sintezlash, 
taqqoslash, 
umumlashtirish, 
tabaqaiashtirish, 
uning 
tizimlarini 
integratsiyalashtirish  va  ular  o'rtasidagi  eng  mu-him  qonuniybog'lanishlarni 
aniqlashdir. 
Empirik metod-tajriba-sinov tadbirlariga oid ma'lum bo'lgan ilmiy-nazariy, o'quv-
uslubiy, ilmiy-ommabop,  qo'shimcha  ada-biyotlarni o'rganish va  mavjud g'oyalar, 
farazlar hamda tajribalarai tahlil qilish evaziga tajriba-sinovga daxldor modellar va 
bajarilishi  kerak  boigan  ishlar  loyihasini  yaratish,  sinab  ko'rish  va  amaliyotga 
tatbiq qilish metodidir. 
Tajriba-sinov  ishlari  natijalarining  ishonchliligi  va  kafolatlan-ganligi  muhim 
ko'rsatkichdir.  Taj'riba-sinovlarni  amalga  oshirish  natijasida  har  xil  kutilmagan 
xulosa  va  natijalar  olinishi  mumkinligi  nazarda  tutilishi  lozim.  Buning  sababi 
shundaki,  tajriba-sinovlar  yakuni  hamma  vaqt  ham  kafolatli  natijalarni 
beravermaydi. 
Tajriba-sinovlarning 
muvaffaqiyati 
ko'p 
jihatdan 
uni 
o'tkazuvchining  uquv  va  maiakasi,  metodik  mahorati,  bilim  va  tajribasi, 
respondentia!'  (tajriba-sinov  ishtirokchilari)  ning  soni  va  ularning  bu  tadbirlarga 
munosabatlariga bog'liq. 
Tajriba-sinovlarga  kirishishdan  oldin  shu  sohaga  doir  eng  maqsadga  muvofiq  ish 
metodini belgilab olish muhimdir. Bu metodlar, aso-san, yuqorida aytilgan nazariy 
hamda empirik tajribalarga asoslangan ikki asosiyguruhga bo'linadi. 
Tajriba-sinovga  mavzu  qilib  olingan  muammoga  bog'liq  barcha  me'yoriy  va 
metodik hujjatlar, tavsiyalar, yo'niqnomalarni o'rganib chiqish zarur hisoblanadi. 
Ta'lim-tarbiya muassasalari faoliyatiga doirturli hujjatlarni tahlil qilish, pedagogik 
kuzatuvlar  olib  borish,  og'zaki  va  yozma  so'rovlar  o'tkazish,  anketa  va  test 
savollariga  javoblar  olish,  turli  ilg'or  tajri-balarni  o'rganish  va  umumlashtirish 
ishlarini amalga oshirish ham pedagogik tajriba-sinovlarga yordam beradi. 
Bunday  ishlarni  tashkil  etish  va  o'tkazish  borasida  pedagogik  texnologiya 
asoslariga  doir  o'quv  qo'llanmasini  davlat  tilida  birin-chilardan  bo'lib  yaratgan 
mualliflar  -  J.G'.Yo'ldoshev  va  S.A.  Us-monov  eng  asosiy  tasniflarni  taklif 
etganlar. 
Tajriba-sinov ishlaiini tashkil qilish quyidagilarni o'z ichiga oladi: 
Pedagogik texnologiyaning tajriba-sinov dasturini tayyorlash. 
Dasturni amalga oshirish uchun shart-sharoitlar yaratish: 
-tajriba-sinov ishlarining moddiy bazasini yaratish; 
boshqaruv vazifalarini taqsimlash; 
kadrlarni bu jarayonga maxsus tayyorlashni tashkil qilish. 
 
Tajriba-sinov ishlarini amalga oshirish. 
Tajriba-sinovda ishtirok etgan pedagoglarni moddiy va ma'naviy rag'batlantirish. 
5. 
llmiy 
rahbar 
yoki 
konsultant 
izlash, 
lanlab 
olish 
va 
ularni 
tajriba-sinov ishlariga jalb etish. 
Tajriba-sinov dasturini tayyorlashda quyidagilar nazasda tutiladi: 
Taklif  qilinayotgan  pedagogik  texnologiyaning  doizarbligini  asoslash.  Uning 
asosiy mazmunining bayoni. 
Tajriba-sinov obyektini aniqlash: 

---

 
pedagogik jamoa; 
o'quvchilar; 
tarbiyaviy ish tizimlari va boshqalar. 
3. 
Tajriba-sinov predmeti. 
4. 
Tajriba-sinov 
maqsadini 
talqin 
etish: 
-yangi metodika; 
-yangicha 
tabaqaiashtirish; 
-yangi 
dastur 
yoki 
o'quv 
rejasi; 
-ma'lum 
texnologiyaning yangicha varianti; -yangi metodik ishlanmavahokazo. 
Tajriba-sinov  vazifalarini  umumiy  hamda  xususiy  maqsadlar  bo'yicha  aniq 
belgilash. 
Tajriba-sinovning aniq metodikalari va metodlarini tanlab olish. 
Tajriba-smov muddatini belgilash. 
Tajriba-sinov bosqichlarini belgilash. 
9. 
Talab 
qilinadigan 
vaqt 
miqdorini 
belgilash. 
10.Tajriba-sinovning 
aniq 
bazasini 
aniqlash. 
ll.Tajriba-sinovdan kutilgan natijalarni baholash mezonlarini 
tanlab olish. 
12. Kutilayotgan natijalarni belgilash. 
13.Tajriba-sinov dasturini ekspertiza qilish tartibini belgilash. 
14.Tajriba-sinov  jarayoni  natijalarini  kuzatib  borish,  nazorat  qilish  qoidalarini 
belgilash. 
15.Tajriba-sinov natijalarini rasmiylashtirish tartibini belgilash va boshqalar. 
Pedagogik  texnologiyalarning  samaradorligini  baholash  uchun  uning  uzluksiz 
kuzatilishi-monitoringini tashkil etish lozim.