Dinlari tarixi

MA’LUMOT  
UCHUN
Dinshunoslik-
ning boshqa 
diniy fanlardan 
farqi shundaki, 
unda har qan-
day din haqida 
xolis, tanqid va 
haqorat qil-
magan holda 
ma’lumotlar 
beriladi.
BUGUN DARSDA QUYIDAGI  
MAVZULAR BILAN TANISHASIZ:
1.  Dinshunoslik fanining rivojlanish tarixi.
2.  Din sotsiologiyasi, falsafasi, psixologiyasi, feno-
menologiyasini o‘rganish dagi yangi tendensiyalar.

---

10
IJODIY FAOLIYAT
Gomer va Gesiodning asarlaridan xudolar va qahramonlar haqida be-
rilgan ma’lumotlarni eslang.
Ushbu asarlar orqali qaysi davrga oid dinlar haqida ma’lumot olish 
mumkin?
borasidagi  tadqiqotlar  faqatgina  ilohiyot  ko‘rinishida 
bo‘lib,  xristianlik,  xususan  katoliklikning  boshqalardan 
ustunligini isbotlashga yo‘naltirilgan edi. 
Biroq, XIX asrga qadar xristian olamida boshqa din-
lar haqida xolis ma’lumot beruvchi to‘laqonli asar yara-
tilmagan edi.
VII-VIII  asrlarda  o‘sha  davrda  mavjud  dinlar  haqi-
da kichik risolalar paydo bo‘lgan. VIII-IX asrlardan esa 
dinlar tarixi va ta’limotlariga oid ilk kitoblar yaratildi.
XIX  asrga  kelib  Yevropa  mintaqasida  cherkovning 
ta’siri  kamaydi.  Natijada,  boshqa  fanlar  qatori  dinshu-
noslik fani ham cherkov ta’siridan chiqa boshladi. Shu 
davrda Maks Myullerning «Qiyosiy mifologiya», «Din-
larning asosi va shakllanishiga oid ma’ruzalar» nomli 
asarlari nashrdan chiqi.
 Keyinchalik u mashhur Oksford universitetida dinlar 
tarixidan ma’ruzalar o‘qigan va birinchi bo‘lib «dinshu-
noslik» atamasini iste’molga kiritgan. Shu yo‘sinda, 
Buyuk bobomiz Abu Rayhon Beruniy 
haqiqiy  ma’noda  musulmon  sharqidagi  dinshu-
noslik fanining otasi nomiga munosibdir. 
Uning «Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar», 
«Hindiston» kabi asarlarida turli dinlar haqida bataf-
sil ma’lumotlar berilgan. 
Maks Myuller
Gomer.
 «Odiseya» dostoni 
qahramonlari

---

11
dinshunoslik Parij, Bryussel va Rim universitetlari-
da  fan  sifatida  o‘qitila  boshlagan.  Sobiq  Sovet  ittifoqi 
davrida dinshunoslik fani, asosan, dinlarni tanqid qilish 
va  «eskilik  sarqiti»  ekanini  isbotlash  uchun  o‘rganil-
di. Natijada, uning nomlanishi ham «Ilmiy ateizm» deb 
o‘zgartirildi. Yillar davomida, universitetlarda «Ilmiy 
ateizm»  kafedralari  tashkil  etilib,  talabalarga  «din  xalq 
uchun afyundir», degan g‘oya singdirildi.
O‘zbekiston  Respublikasi  mustaqillikka  erishgach 
dinshunoslik sohasi ham ateistik mafkura ta’siridan 
chiqarildi. 
O‘sib kelayotgan avlodda dinlar haqida to‘g‘ri va xo-
lis fikrlarni shakllantirish, ularni dinlararo bag‘rikenglik 
ruhida  tarbiyalash  maqsadida,  90-yillarning  o‘rtalari-
dan umumta’lim maktablarining 9-sinf o‘quv dasturiga 
«Dun yo dinlari tarixi» fani kiritildi.
2017  yilda  qabul  qilingan  yangi  tartibga  muvofiq 
endilikda dinshunoslik asosiy fan sifatida e’tirof etildi. 
Davlat  ta’lim  standartlari  va  dasturlari  tasdiqlanib,  8-, 
9-, 10- va 11-sinflarda o‘qitilishi belgilab olindi. 
Mazkur sohani rivojlantirish yo‘lida 1999-yilda To-
shkent islom universitetining tashkil etildi. Universitet 
o‘z yo‘nalishlari bo‘yicha bakalavr va magistr mutaxas-
sislar tayyorlana boshladi. 
“Ilm mol-dun-
yodan ko‘ra 
yaxshiroqdir. 
Chunki, ilming 
seni asraydi, 
mol-dunyoni esa 
sen asrashing 
kerak bo‘ladi. 
Mol-dunyo sarf 
qilinsa kamayadi, 
ilm esa o‘zgalar-
ga o‘rgatish bilan 
yana ziyoda 
bo‘laveradi”.