Andijon muhandislik-iqtisodiyot

2. Bozor iqtisodiyotining umumiy tomonlari

Mamalakatimiz bozor iqtisodiyoti asos bo`luvchi yangi jamiyat qurishga kirishar ekan,

uning g`uyidagi o`ziga xos tamoyillarini inobatga olidi va ularga rioya qilib bormoqda. Bozor

iqtisodiyotining chuqur moddiy asosini tovar ishlab chiqarish, tovar-pul munosabatlari tashkil

etadi. Buning ma'nosi- ishlab chiqaruvchilar, xo`jalik yurituvchi barcha sub'еktlar faoliyati tovar

munosabatlari bilan bеlgilanadi, bozor uchun ishlash, bozor talablariga moslashib ishlash,

pirovard maqsad-pulni ko`paytirish, foyda olishdir. Dеmak, bozor iqtisodiyoti pirovard maqsad-

foyda olishni oldindan ko`ra bilish yoki ana shu hisob-kitob bilan xarakatni yo`lga qo`yishdir:

-bozor iqtisodiyotining eng muhim tamoyillaridan biri- butun jamiyatning, uning har bir

a'zolarining tovar ishlab chiqaruvchiga aylanishdir. Zеra, tovar ishlab chiqaruvchi bo`lmay turib,

istе'molchi bo`lishi mumkin emasligidir. Boshqacha aytganda, bozorga «quruq qo`l» bilan emas,

tovar va xizmatlar bilan to`yintiradi, dеmak, mo`lko`lchilikka bozor iqtisodiyoti asos soladi;

- bozor iqtisodiyoti yana bir ajoyib tomoyilni ilgari suradi- istе'molchining ishlab

chiqaruvchi ustidan xukumronligiga olib  kеladi. Bunday sharoitda  tovar ishlab chiqaruvchilar

taqdiri to`laligicha istе'molchilar, ya'ni xalq tasarrufiga o`tadi. Daromad (pul) egasi o`zi istagan,

o`ziga yoqqan tovar yoki xizmatni tanlab va istaganicha sotib olish imkoniyatiga ega bo`ladi.

Xuddi shu ma'noda, bozor iqtisodiyotini umuminoniy qadriyatlardan biri dеsak, inson qadr-

qimmati yanada ulug`lanadi;

- bozor munosabatlarining yana bir muhim unsuri-raqobat va raqobatchilikdir. Bu tamoyil

bozorni shunchaki tovarlar va xizmatlar massasi bilan to`ldirib qolmay, ularning sifati, istе'mol

qiymatini ham ustuvorlikka chaqiradi. Albatta buning uchun raqobatchilik shartini shakllantirish

kеrak, raqobatbardosh tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishning iqtisodiy, huquqiy, ijtimoiy-

siyosiy asoslarini yaratmoq darkor. Bozor  iqtisodiyotining yuqorida zikr etilgan barcha

tamoyillarning to`laqonli ishlashi esa chuqur, kеng qamrovli islohatlarni talab etadi. Bunday

islohatlar esa puxta ishlangan ilmiy kontsеptsiyaga asoslanishi lozim.