Mashinasozlik tехnologiyasi

Mashinasozlik  korxonalariga  kiritilgan  yangi  texnikalarni  iqtisodiy 
samaradorligini  aniqlash  metodikasi.  Xozirda  mashinasozlik  korxonalariga 
juda  ko‗p  yangi  texnikalar  kirib  kelmoqda  va  bu  texnikalarni  samaradorligini 
o‗rganib keyinchalik ishlab chiqarishga tadbiq qilish dolbzar mavzu bo‗lib, bu 
esa yangi korxonalarni rivojlanishini belgilab bermoqda. 
Ishlab  chiqarish  korxonalariga  xozirda  rivojlangan  mamlakatlarda 
qo‗llanib  kelinyotgan  turli  texnikalarni  qo‗llashni  va  shu  texnikalar  orasidan 
samaradorligi  yuqori  bo‗lgan  texniklarni  olib  kelib  ishlab  chiqarish 
korxonalarini  rivojlantirish  va  shu  bilan  birgalikda  ishlab  chiqarish 
maxsulotlarini  jaxon  bozorlariga  olib  chiqib  korxonani  iqtisodiy  bazasini 
rivojlantirishva korxona ishchilarini ishlash sharoitlarini yaxshilishdan iboratdir. 
Shunday ekan korxonaga olib kelinyotgan texnikalarni o‗z-o‗zini qoplash 
va  turli  xarajatlarni  iqtisodiy  samaradoligini  aniqlash  taqqozo  etadi.  Bu 
metodikada  o‗z-o‗zini  qoplash  T
q
  va  mavjud  texnikani  solishtirish  iqtisodiy 
samaradorlik  koeffitsienti  E,  quyidagicha  aniqlanadi  (misol  uchun  ikki 
variantdagi ya‘ni mavjud va kiritilyotgan texnika). 
∆CqC
1
-C
2
; 
T
q
q(K
2
-K
1
)/(C
1
-C
2
);  
Eq(C
1
-C
2
)/(K
2
-K
1
)q1/T
q
; 
Bunda ∆C-maxsulotni tannarxi pasayishi, so‗m; 
C
1
-birinchi variant bo‗yicha yillik maxsulotni tannarhi, so‗m; 
C
2
-ikkinchi variant bo‗yicha yillik maxsulotni tannarhi, so‗m; 

---

K
1
-birinchi variant bo‗yicha sarflangan xarajat, so‗m; 
K
2
-birinchi variant bo‗yicha sarflangan xarajat, so‗m; 
T
q
  shuni  ko‗rsatadiki    texnikani  qo‗llash  natijasida  iqtisod  evaziga  necha  yilda 
texnika o‗z-o‗zini qoplashi. 
Mashinasozlik korxonalariga tez o‗z-o‗zini qoplashga ega bo‗lgan  yangi 
texnikalrni  qo‗llash  kerak.  Mashinasozlik  korxonalarida  yangi  texnikalar  o‗z-
o‗zini qoplash vaqtini belgilab qo‗yilgan bo‗lib bu vaqt 8-yilgacha. 
Solishtirish iqtisodiy samaradorlik koeffitsienti E, 1/T
q
 teng deb olinadi. Yangi 
texnikalarni tadbiq qilishda keltirilgan variantlar orasidan samaradorligi yuqori 
bo‗lgan texnikani aniqlashda keltiriligan sarf xarajatlar sig‗imi aniqlanadi. 
 3
ί
qC
ί
QT
H
K
ί
  yoki    3
ί yil.
qC
ί
QE
H
K
ί
   
bunda: 3
ί
-variantlar bo‗yicha keltirilgan sarf,so‗m. 
3
ί
 
yil
-variantlar bo‗yicha keltirilgan yillik sarf,   
so‗m. 
K
ί
- xar variantga qo‗yilgan kapital, so‗m 
T
H
- o‗z-o‗zini qoplash vaqti, so‗m. 
C
ί
-xar bir variant bo‗yicha maxsulotni yillik tannarxi, so‗m  
E
H
-1/T
H
 - qo‗yilgan kapitalni iqtisodiy samaradorlik koeffitsienti. 
Keltirilgan  sarflarga  insbatan  maqsadga  mofik  variant  tanlab  olinadi. 
Bunday variantlarni quydagicha aniqlanadi.