Texnologiyasi" fakulteti "yuqori molekulali birikmalar va plastmassalar texnologiyasi"

MA’RUZA 7. REZINA XOSSALARIGA MEXANIK KUCHLAR 

VA INGREDIYENTLARNING TA’SIRI 

Reja:  

1. Rezinaning mexanik xossalari 

2.  Kauchuklarni  plastikatsiya  qilish  mexanizmi,  plastikatsiya  qilish  texno-

logik usullari. 

          3.  Plastifikatorlar  (yumshatgichlar) ning  rezina  aralashmasi  va  vulkanlanish 

xossasiga ta’siri   

 

Umumiy tushunchalari: rezina va kauchuklarning mexanik xossalari bir necha 

xususiyatlar majmuasi bilan tavsiflash mumkin. 

Kauchuk va rezina mexanik xossalariga quyidagilar kiradi: 

1.  Kauchuk defarmatsiyasining yuqori elastiklik xossasi. 

2.  Deformatsiya uning tezligiga va deformatsiyalovchi 

kuchining 

davomiyligiga bog‘liqligi. 

3.  Kauchukning mexanik xususiyatlari oldindan ishlov berilganligiga, xarorat 

va turli mexanik 

bо‘lmagan omillar ta’siriga (nur, ozon, issiqlik va boshqalar) 

bog‘liqligi. 

Kauchuk  va  rezinaning  maxsus 

о‘ziga  xos  xususiyatlaridan  quydagacha: 

defarmatsion-mustaxkam, firiksion va boshqa xususiyatlar. 

Deformatsion-mustaxkam xossalarga asosan quydagilar kiradi: 

plastik  va  elastik  xossalar; 

chо‘zilgandagi  mustaxkamlik,  uzilishdan  keyin 

nisbiy  uzayganligi,  uzilishdagi  uzayganlik,  ma’lum  uzayganlikda  shartli 

kuchlanishi, 

shartli-tenglashgan 

modul 

qayishqoqlik 

moduli, 

gisterezis 

yо‘qotmalari, qattiqlik. 

Fraksion  xossalariga  chidamlilik  tegishli 

bо‘lib,  u  rezinaning  ishqalanishga 

qarshilikni tavsifladi. 

Rezinaning  maxsus  xususiyatlariga  quyidagilar  kiradi.  Masalan  noziklik 

xarorati, sovuqga va issiqga chidamliligi, eskirishga qarshiligi. 

Rezinaning  eng  muxim  xossasi 

bо‘lib  yorug‘lik,  ozon,  issiqlik  va  boshqa 

omillar ta’siriga eskirishga qarshiligidir. (Mexanik xususiyatlarini saqlab qolish). 

Rezinaning  mexanik  xususiyatlari  sintetik  sharoitlarda  aniqlanadi,  ya’ni 

doimiy yuklamada va deformatsiyada nisbatan yuqori 

bо‘lmagan yuklash tezligida 

(masalan,  uzilish  jarayonida)  xamda  dinamik  sharoitda,  ya’ni  masalan 

chо‘zilish, 

siqilish,  egilish  yoki  surilishdir.  Shunda  rezinani  ayniqsa  charchaganlikka 

bardoshligini va siqilishda issiqlik xosil qilishiga  tekshiriladi. 

Charchaganlikka 

bardoshlik 

deformatsiya 

bosqichlari 

sonlari 

bilan 

tavsiflanadi, unda rezinani buzilgunicha ushlab turiladi. 

Siqilishda 

kо‘p martali defarmatsiyalardagi issiqlik xosil bо‘lishini tekshirish 

jarayonida rezina namunasining xarorat 

о‘zgarishi bilan aniqlanadi.