Maxsus pedagogika

Yordamchi  maktab  oligofrenopedagogi  shaxsiga 
qo‘yilgan  kasbiy  talablar
Hozirgi zamon yordamchi maktab oligofrenopedagogining asosiy fazilatlari
—  bu  o‘z  kasbiga  sadoqatliligi,  fidoyiligi,  g‘oyaga  e ’tiqodliligi,  o‘z  kasbini 
sevishi,  o‘z  kasbiga  bolgan  hurmati,  cheksiz  sadoqati  bilan  maxsus  maktab 
oligofrenopedagogi  boshqa  kasb  egalaridan  alohida  ajralib  turadi.  Chunki 
nogiron,  alohida  yordamga  muhtoj  o ‘quvchilarga  maxsus  korreksion
195

---

ta ’lim -tarbiya  berish  ishining  yuqori  saviyada  olib  borilishi  faqat 
oligofrenopedagogga,  uning  kasbiy  tayyoigarligiga  bog‘liqdir.
Yordamchi maktab oligofrenopedagogi shaxsiga qo‘yiladigan muhim 
talablardan biri  — o ‘zi o'qitayotgan nogiron o ‘quvchilari psixologiyasini 
yaxshi  bilishi  va  o ‘zi  o ‘qiyotgan  predm etlarini  chuqur  bilishi,  uni 
uslubiyotini  yaxshi  o ‘zlashtirib  olgan  bo‘lishi  zarur.
Oligofrenopedagog  shaxsiga  q o ‘yiladigan  umumiy  talablar  bilan 
yordamchi maktab o ‘qituvchisi kasbining o ‘ziga xosligi ba’zi bir spetsiflk 
talablarni  keltirib  chiqaradi,  chunonchi,  oligofrenopedagog  anatomiya, 
fiziologiya,  nevropatologiya,  lorpatologiya,  oligofreniya  klinikasi, 
oligofrenopsixologiya,  maxsus  m aktab  gigiyenasi  kabi  fan lard an 
xabardor bo‘lmog‘i,  aqli  zaif o ‘quvchilar  faoliyatini  shu  fanlar tavsiyasi 
asosida  tashkil  etishi  lozim  (sinflari  gigiyenik  talabga javob  berishi  aqli 
zaif o ‘quvchilarni  himoyalovchi-muhofazalovchi tartibga amal  qilinish, 
ularning  sog‘lig‘i,  aqliy,  jismoniy  rivojlanishini  kuzatish  va  korreksion 
to ‘g‘ri  yo'naltirish).  Oligofrenopedagog  o ‘z  nutqini  idora  etishi,  adabiy 
nutq talablariga rioya qilishi,  ovozning tempi,  nutqning ifodali bo‘lishiga 
e ’tib o r  b erishi,  darsni  qiziqarli  o ‘tish i,  o ‘q u v ch ilar  o ta -o n a la ri 
pedagogik  savodxonligini  oshirish  uchun  kerakli  tadbirlar  olib  borishi 
lozim.
Oligofrenopedagog  doim o  o ‘z  ustida  tinm ay  ishlashi,  maxsus 
pedagogikaga  oid  adabiyotlar  bilan  doimo  tanishib  turishi  va  ayniqsa, 
q ad riy atlarim izni  o 'rg an ish i,  o ‘zligim izni  tanishim izga,  qadim iy 
madaniyatimizni  bilishga  ehtiyoj  katta  bo‘lmoqda.  Oligofrenopedagog 
har  kungi  yangiliklar bilan  tanish  bo‘lishi  va  ularni  o ‘quvchilari  ongiga 
singdirib, hayot bilan hamnafas bo‘lishlariga zamin yaratishi lozim.  Zero 
bu  narsalarni  bilmay  turib,  mustaqilligimizni  mustahkamlab,  buyuk 
davlat qurib bo‘lmaydi,  shunday ekan,  yordamchi maktabda o ‘quvchilar 
boshlang‘ich  sinfdan  boshlab  sharqona  tarbiya  asosida  tarbiyalanmog‘i 
va  qadriyatlami  bilmog‘i  lozim.
Hozirgi  davr  o ‘quvchi  oldiga  ham ,  o'qituvchi  oldiga  ham   shu 
davrgacha  ko‘rilmagan  katta  talablar  qo‘ymoqda.
Bu  talablarning  asosiysi  darsning  samaradorligi,  sifatli  bo'lishi, 
yordamchi  maktab  o ‘quvchilarining  bilim  va  ko‘nikmalarini  birinchi 
galda  yordamchi  maktabdagi  o ‘quv  mashg‘ulotlardan  egallab  olishidir.
Hozirgi kun talabi  oligofrenopedagogning har bir yordamchi maktab 
o ‘quvchisiga  yaqin  yondashishi,  uning  nimaga  qiziqishi,  nim a  bilan 
shug‘ullanishini  bilishidir.  Yangi  jam iyatim izning  kelajagi  b o ‘lmish 
yoshlarning  m a’naviy  boy,  odobli  qilib  tarbiyalab  yetishtirish  uchun 
yordamchi  maktabning  har  bir  o ‘quvchisiga  mos  yondashishi  kerak.
Keyingi  p a y tla rd a   pedagog  xo d im larn in g   m aishiy  sh aro itin i 
yaxshilash  borasida  qator  qonunlar  qabul  qilindi.  Imtiyozlar  berildi,
196

---

ularning  ish  haqlari  oshirildi,  barcha  turdagi  maktab,  hunar-texnika 
bilim  yurtlari,  oliy  va  o ‘rta  maxsus  o ‘quv  yurtlari  pedagog  xodimlari 
bilan  m ehnat  shartnom asi  tuzish  sistemasiga  o ‘tildi.
0 ‘zbekiston  Respublikasi  oliy  ta ’lim  konsepsiyasida  mutaxassis 
vazifalari  quyidagicha  belgilangan:  «Mutaxassis  o ‘z  faoliyati  sohasidan 
qat’i  nazar,  ijodiy jam oalarda  ishlay  olish  qobiliyatiga,  menejment  va 
marketing sohalarida  tayyorgarlikka ega bo‘lish, yangi  texnologiyalarni 
joriy  etishi,  xo‘jalik,  ijtimoiy  va  madaniy jihatlarini  aniq  tasaw ur  qila 
olishi  kerak».  Ushbu  fikrlar  maxsus  maktab  o ‘qituvchilari  uchun  ham 
aynan  taalluqlidir.  C hunki  jam iyatim izda  sodir  b o ‘layotgan  tub 
o 'z g a rish la r,  b o z o r  m u n o sab atlarig a  kirib  b o rish im iz  o lig o fre- 
nopedagogdan  nafaqat  kasbiy  bilim larni,  balki  iqtisodiy,  huquqiy, 
texnikaviy  bilimlar  asosidan  xabardor b o ‘lishni  taqozo  qilmoqda.  Aqli 
zaif  o ‘quvchilar  esa  asosiy  bilimni  aynan  shu  yordamchi  maktabda 
oladilar.  Oligofrenopedagoglar  jamiyatimiz  a’zolari  bo'lm ish  alohida 
yordamga muhtoj bo‘lgan  o ‘quvchilarni jamiyatimizning ravnaqi uchun 
o‘z hissasini qo‘shishda halol  mehnat qilishga  tayyor, hayotda o ‘z o ‘mini 
topa oladigan yoshlarga o‘ta  muhim  saboqlarni beradilar.
0 ‘qituvchi-defektolog  qanday  xislatlarga  ega  bo ‘lishi  kerak?
1.  A w alo,  yordam chi  maktab 
0
‘qituvchisi  aqli  zaif bolaga  ota-ona 
ko‘zi  bilan  qaram og'i,  unga  nisbatan  m ehr-m uhabbatda  b o ‘lm og‘i 
zarur.
2.  Bolalarning  kelajagiga  ishonch  bilan  qarashi  kerak.
3.  Tashkilotchilik  qobiliyatiga  ega  boMishi,  jam oani  jipslashtira 
olishi,  boshlangan  ishni  nihoyasiga  yetkazishi  kerak.
4.  0 ‘q u v ch ilar  ichiga  kirib  keta  olishi,  u la rn in g   psixologik 
xususiyatlarini  chuqur  bilishi  kerak.
5.  0 ‘zini tuta bilishi  kerak.
6.  0 ‘z  fanini  chuqur  bilishi  kerak.
7. 0 ‘z bilimini o ‘quvchilar ongiga yetkaza olish xislatlariga ega bo‘lishi 
kerak.
8.  D iqqatni  b o ‘la olish qobiliyatiga ega boMishi  kerak.
9.  0 ‘quvchilar  o ‘rtasida  obro‘  qozonishi,  ularga  shaxsiy  o ‘rnak 
bo ‘lishi  kerak.