Maxsus pedagogika

S a vo l  va  topshiriqlar
1.  Vatan  degan  tushuncha  haqida  so‘zlab  bering.
2.  Vatan  tuyg‘usi  nima?
3. Vatanparvarlik ruhida tarbiyalashning ahamiyati  haqida so‘zlab bering.
168

---

Iqtisodiy  tarbiya
M ustaqil  0 ‘zbekiston  u c h u n   xalq x o ‘jalig in in g   h a r b ir  ta rm o g 'in i 
fan  va  tex n ik an in g   en g  yangi  yutu q lari  bilan   t a ’m in lash ,  m eh n at 
un u m dorlig ini oshirish, ja h o n  e ’tiboriga m olik b o ‘ladigan m ahsu lotlar 
n a m u n a la rin i  ishlab  c h iq a rish   sh art  b o ‘lib  qold i.  0 ‘zb ek isto n n in g  
m ustaq il  davlat  sifatida  yangi  ijtim o iy -iqtiso diy   bo sqichga  o ‘tishi, 
y an g i  ilm iy   b ilim la r  v u ju d g a   k e lish in in g   iz c h il  ja r a y o n i,  u n in g  
differensiatsiyasi  va  integratsiyasi,  g ‘oyaviylik,  m a ’lu m o tlilik ,  kasb 
tayyorgarligining  o ‘sishi  kabi  o m illar  shaxsga  va  ishchi  x o d im larn in g  
m ah o ra t  sifatida  b o ‘lgan  ishlab  ch iqarish  talab larin i  tez  o ‘zgartira 
b o rm o q d a .
V atanim izn in g  kelajagi  —  buyuk  davlat  darajasiga  k o 'ta ra d ig a n  
vatanparvar o'quvchini yaratishda  maxsus ta ’lim ham  m uhim  o ‘rin tutadi. 
B ozor  iqtisodiyoti  sh aro itid a  yashaydigan  y o shlarim izning  iqtisodiy 
savodxonligini  oshirishda  iqtisodiy  bilim lar  poydevorini  yaratish  ham  
bugungi  kunning  dolzarb  m uam mosiga aylanib  qolmoqda.
H am m am iz  uchun  o ‘zlashtirilmagan  qo ‘riq  yer  kabi  bo'lgan  bozor 
iqtisodiyoti  m asalalariga,  m axsus  m aktablarda  o ‘qiydigan  kichkintoy 
tarbiyalanuvchilarim iz  nuqtai  nazaridan  qaraganda  tushunarli  darajada 
b o ig a n   «Iqtisod  alifbosi»ni  o ‘qitishni  1—2  va  3—4-sinflarda  alifbo, 
m atematika,  o ‘qish  kitobi  fanlari  tarkibida  yoki  maktab jam oasi  ixtiyoriga 
berilgan soatlar hisobiga alohida fan sifatida  foydalanishga tayyor dastur va 
q o ‘llanm alar  yaratish  davr  taqozosidir.
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  huzuridagi  iqtisodiy  islohot, 
tadbirkorlik  va  xorijiy  sarm oyalar  b o ‘yicha  idoralararo  K engashining 
« 0 ‘z b e k is to n   R e s p u b lik a s i  iq tis o d iy   t a ’lim n i  ta s h k il  e tis h n i 
takomillashtirishning  asosiy  yo'nalishlari  to ‘g‘risida»  1996-yil  m art  oyida 
qabul  qilgan  Qarori  ham   ana  shu  maqsadni  ko‘zda tutgan.
Hozirgi  zam on  talabiga  moslashgan  holda  0 ‘zbekiston  Respublikasi 
Xalq  ta ’limi  vazirligi  to m onidan   1996  —  1997-o‘quv  yilidan  boshlab 
um um ta’lim   maktablarida  iqtisodiy  ta ’limni  kuchaytirish  chora-tadbirlari 
atroflicha  ishlab  chiqilgan.  Shulam i  inobatga  olgan  holda  m aktabning  va 
tarbiya  muassasalarining  bosh  vazifasi,  bolalami  boshlang‘ich  sinflardan 
boshlab iqtisodiy savodxonligini oshirish, yosh xususiyatlari inobatga olingan 
holda  iqtisodiy  bilimlardan  xabardor  qilish  lozim  bo ‘ladi.  Bu  esa  maxsus 
ta ’limga  ham   taalluqlidir.
Iqtisodiy   t a ’lim -ta rb iy a n in g   savodxonligi  darajasi  un in g   m ustaqil 
fao liy atida  foydalana  o lad ig an   iqtisodiy  b ilim i,  k o ‘n ik m a -m a la k a lari 
va  iq tiso d iy   tarb iy alan g an lig id a  n a m o y o n   b o 'la d i.  S h u n d a y   ek an , 
b o z o r  iq tiso d iy o tid a  faoliyat  k o ‘rsata  oladigan   shax sning  iqtisodiy 
savodxonligi  asoslari  m ak tab d a  vujudga  keladi.  M aktabd agi  iqtisodiy
169

---

ta ’lim -tarb iy an in g   m aqsadi  nazariy   ishlab  chiqilgan  va  a m a ld a   sinab 
k o ‘rilg a n   p e d a g o g ik   u s lu b iy o t  o r q a li  o ‘q u v c h ila r d a   iq tis o d iy  
savodxonlikni  tark ib   to p tirish d ir.
Iqtisodiy  savodxonlik  —  m ustaqil  faoliyat  k o ‘rsatish d a  b archaga 
z a ru r  b o ‘lgan  iqtisodiy  b ilim ,  k o ‘n ik m a   va  m ala k ala r  yig‘ind isin i 
tarkib  top tirish :  h a r  bir  shaxsning  jam iy a td a   b o ‘layotgan  iqtisodiy 
o ‘zgarishlar  va  m am lak at  iqtisodiy  siyosatini  anglash,  shunga  k o ‘ra 
tu rm u sh   darajasini  oshirishga,  shaxsiy  ehtiyojini  qon d irish g a  yordam  
b e ru v c h i  s a m a ra li  fa o liy a t  b ila n   s h u g ‘u lla n is h in i  t a ’m in lo v c h i 
iq tis o d iy   b ilim ,  k o ‘n ik m a ,  m a la k a ,  y o ‘n a ltiru v c h i  q o id a ,  u su l, 
u slu b iy a tla r  m ajm ui.
Iqtisodiy ta’lim-tarbiya — jamiyatning shaxsga, mustaqil hayotda samarali 
k o ‘rsatkich lam i  t a ’m inlovchi  an iq   iqtisodiy  tu sh u n ch alar,  iqtisodga 
bog'langan  siyosat,  qonun,  q onuniyatlar  asarlarini  va  ularni  am alda 
foydalanish  yo‘l-yo‘riqlarining  yig‘indisini  o ‘zlashtirishga  imkon  beruvchi 
izchil,  maqsadga  muvofiq  ta ’siridan  iboratdir.
Iqtisodiy  tayyorgarlik  -   shaxs  sh ak llan ish id a  tala b ,  ehtiyoj  va 
im k o n iy a tg a   k o ‘ra  ta n la n g a p   s o h a la r,  k a sb la r,  m u ta x a s sis lik la r 
b o ‘y ich a  m axsus  iqtisodiy,  nazariy  va  am aiiy  b ilim tar  yig‘indisini 
tarkib   to p tirish .  0 ‘zlash tirilg an   an iq   iqtisodiy,  n azariy   va  am aiiy 
b ilim lar  m ustaqil  faoliyatida  sam ara  berishga  kafolatlar,  y a ’ni  aniq 
iqtisodiy  m a ’lu m o tlar.
Ilgari  surilgan  m aqsad n i am alga oshirish  u ch u n   quyidagi  vazifalar 
hal  etiladi:
1.  0 ‘qituvchilarda iqtiSediy savodxonlik darajasining rivojlanishini 
nazariy   asoslash.
2.  U m u m ta ’lim   fan lari  m a z m u n id a g i  iq tiso d iy   t a ’lim -ta rb iy a  
im k o n iy atlarin i  o ‘rganish.
3.  M axsus t a ’lim   m aktablariga  m o ‘ljallangan a n iq  iqtisod asoslarini 
o ‘rgatuvchi  bosqichli  t a ’lim ning  m uhim ligini  isbotlash.
4.  M axsus  m ak ta b   o ‘qu v ch ilari  u c h u n   a n iq   iq tiso d   aso slarin i 
o ‘qitish  m axsus  fan lar  q a to rid a   zarurlig ini  ilm iy  asoslash.
5.  0 ‘qituvchi  va  o ‘q u v ch ilar u c h u n   uslubiy  ad ab iy o tlarn i  (dastu r, 
darslik,  q o ‘lla n m a ,  tavsiya,  d id ak tik   m ateriallar)  ishlab  chiqish.