zbekiston respublikasioliy va rta maxsus ta'lim vazirligi

olib borishdan iborat.
0 ’yin  epizodlaridagi  gumh  harakatlari  ikki  kishi,  uch  kishi  va h.k. 
o’rtasida  hamkorlik  qilishga  boMinadi.  Biroq  bevosita  kombinatsiyalar 
tafsilotiga o’tishdan oldin uzatishlar taktikasiga to’xtalib o’tish lozim.
Kombinatsiyalar  manyovr  qilish  va  uzatishlar  yordamida  amalga 
oshirilishi  yuqorida  aytilgan  edi.  Biroq  o’yinchilar  qancha  manyovr 
qilishmasin,  to’pni  uzatish ulami  bir-biriga bogMovchi  bo’g’in  - baayni 
"kombinatsiya tili" boMib qolaveradi.
Uzatish  taktikasi.  Futboldagi  hamma  uzatishlami  mazmuniga 
binoan quyidagi tarzda tasniflasa boMadi:
1.  Nimaga  moMjallanganiga  qarab:  a)  oyoqqa  borib  tushadigan;  b) 
yugurib  borishga  -   himoyachilar  orqasiga,  bo’sh  joyga;  c)  zarba 
berishga;  d)  "chala"  -   o’z  darvozasi  tomonga  yoki  maydonning 
ko’ndalangiga -  ochilgan sherigiga; e) g’izillatib.
2. Masofaga qarab: a) qisqa (5-10 m); b) o’rtacha (10-25 m); c) uzoq 
(25 m dan ortiq).
3.  Yo’nalishga  qarab:  a)  uzunasiga;  b)  ko’ndalangiga;  c) 
diagonaliga.
4. Traektoriyasiga qarab: a) pastlatib; b) tepalatib; c) yoy bo’ylab.
5.  Ijro  usuliga qarab:  a)  sekingina (aniq  moMjallab);  b)  burama;  c) 
orqaga.
6. Ulgurishga qarab: a) vaqtida; b) kechikib; c) barvaqt.
Hujum  qilayotganlar  xilma-xil  uzatishlar  ishlatish  natijasida 
himoyachilami goh oldinga chiqib (ko’ndalangiga uzatganda), goh qanot 
tomonlarga  yaqinlashib  (uzunasiga  uzatganda)  harakatlanib  yurishga 
majbur qiladilar,  shuningdek,  hujum yo’nalishini  tezlik  bilan  qanotdan- 
qanotga o’tkazib (uzoq joyga diagonaliga uzatganda) o’ynaydilar.
Uzatishlaming  har  biri  muayyan  sharoitdagina  (himoyachining 
tezkor  yoki  sustkashiigiga,  to’pni  olib  qolishga  ustaligi  yoki  olib 
qo’yishni ma’qul ko’rishiga, kallasi bilan yaxshi yoki yomon o’ynashiga 
va  h.k.  qarab)  samarali  chiqishi  mumkin.  To’p  uzatayotgan  o’yinchi 
bulami albatta hisobga olishi kerak.
102

---

Maydonning  ko’ndalangiga  qisqa  va  o’rtacha  masofaga  uzatish 
ishonchliroq  bo’ladi.  Biroq  bunday  uzatishlar hujumda tezkor manyovr 
qilishni  qiyinlashtiradi,  raqiblarga  o’z  kuchini  hujumning  eng  xavfli 
uchastkasida  qayta  guruhlab  olish  imkonini  beradi.  Uzoq  masofaga, 
uzunasiga va diagonaliga (qisman o’rtacha masofaga) uzatish esa yuqori 
tezlikda  hujum  qilish  imkonini  beradi.  Bunga  kutilmaganlik  elementi 
qo’shiladi-da,  mudofaadagilar  harakatini  qiyinlashtiradi.  Natijada, 
yinchilarga  zarba  berish  pozisiyasiga  chiqish  uchun  qulay  sharoit 
yuzaga keladi.  Shubhasiz, bu xil uzatishlarda to’prii oldirib qo’yish xavft 
oz emas.  Biroq bundan  qo’rqmaslik kerak, chunki uzatish yaxshi chiqib 
qolsa, raqib darvozasi bevosita xavf ostida qoladi.
Shunday  qilib,  uzatish  qanchalik  qisqa  boMsa,  to’p  shuncha  kam 
oldirib  qo’yiladi,  qanchalik  uzoq  va  keskin  uzatilsa  yo’l  qo’ysa 
bo’ladigan  oldirib  qo’yish  xavfi  shunchalik  ko’p  bo’ladi.  Biroq  har 
ikkala  holda  to’pni  boshqa-rayotgan  futbolchining  uzatganda  to’pni 
oldirib  qo’yishi  minimum  darajaga  tushirilishiga,  har  galgi  uzatish