Ўзбекистон бадиий академияси камолиддин бехзод номидаги миллий рассомлик ва дизайн институти

XX аср бошларида Самарқанд дўппиларини силлиқ мато – ипак ёки 
пушти, яшил рангли сатиндан тикишган. Бу даврда каштачилик билан 
безатилган дўппилар энг кенг тарқалган турларидан ҳисобланган. XIX аср 
Самарқанд дўппилари ўзининг нозик нақшлари ва ўзаро ранг ўйғунлиги 
билан ажралиб турган. XX асрда яратилган дўппилар ўзининг ёрқин 
колорити билан фарқ қилиб, нақш бериш услуби бетакрордир. Баъзи бир 
нақшлар эса одам тасвирининг содда кўринишига эга. Баъзилари эса қўй ёки 
эчки шохини эслатади. Бундай нақш “қўчқорак” деб аталади. Самарқандда 
энг тарқалган дўппиларнинг тури – чуст хилдаги дўппилардир. 
Бухорода дўппилар кўпроқ зар иплар билан тикилган. “Каллапуши 
бухори” бошқа вилоят дўппиларидан нафақат номланишида, шунингдек 
ноёблиги ва ўзига хослиги билан ажралиб туради. Бухоро дўппилари турли 
туман бўлиб, зардўзлик техникасида бажарилган. “Каллапуши зардўзи” 
дўппилари қадимда сарой амалдорлари либосининг бир қисми бўлган. 
Ҳозирги кунда эса тўй ва суннат тўйларининг ажралмас қисми ҳисобланади. 
Шунингдек, Бухорода “дўппи” бошқа маънода ҳам қўлланилган. У қиз 
либосининг бир қисми бўлиб, ундан мучал маросимларида кенг 
фойдаланилган. Бухоро зардўзлик дўппиларининг ривожланиши бир нечта 
босқичларни босиб ўтган. “Гулдўзи” техникаси ўрнига “заминдўзи” 
техникаси кенг қўлланила бошланди. Йиллар мобайнида Бухоро 
дўппидўзлик санъати ривожланиб, янгидан – янги усуллар ишлаб чиқилиб, 

---

49 
нақш композициялари мураккаблашиб борди. Асосан дўппилар сиёҳранг, 
яшил, қизил ва кўк каби духоба матолардан тикилган. 
Хулоса қилиб айтиш керакки, Ўзбекистон ҳудудида асрлар давомида 
халқ бадиий ҳунармандчилигининг ўзига хос йирик марказлари шаклланган. 
Ҳар бир ҳудуд ўзининг бадиий безак санъати билан бошқалардан ажралиб 
турган. Дўппидўзлик санъати ҳам жуда қизиқарли ва қадимий санъат 
турларидан бири ҳисобланиб, асрлар давомида ардоқланган ҳолда мерос 
бўлиб келмоқда. Ҳозирги пайтда Республикамизнинг кўпгина туманларидаги 
бадиий буюмлар ишлаб чиқарувчи корхоналарда турли хил дўппилар ишлаб 
чиқарилади. Бундан ташқари, бу касб билан хусусий тарзда жуда кўплаб 
малакали чеварлар шуғулланади. Ҳар икки жабҳада ҳам маҳаллий шароитда 
шаклланган нақшлару чизмалар кенг фойдаланилмоқда.
Ранго-ранг нақшларга бой дўппилар нафақат ўзбек халқ анъанавий 
миллий либоси, халқ санъатининг оммавий турларидан бири, балки миллий 
колоритга йўғрилган замонавий кийим бош сифатида ҳам яшаб қолди. 
Дўппилар миллий либоснинг бир қисми сифатида республикамиз ва 
ҳорижда ўтказилиб келинаётган кўпгина бадиий кўргазмалар, турли 
танловлар, “Ташаббус” танловларида намойиш этилиб келинмоқда. Ўзбек 
каштачилари моҳир қўллари билан яратилган дўппилар Ўзбекистон 
музейлари ва ҳорижий музей залларини безаб турибди. Бу дўппиларда узоқ 
асрга тенг миллий урф-одатларимиз, халқимизнинг турмуши, унинг бой 
маданий ва маънавий мероси мужассамлашган. Ўзбекистоннинг нуфузли 
музейларидан бири саналган Ўзбекистон Амалий санъати музейи ҳам бундай 
тадбирларга ўз ҳиссасини қўшиб келмоқда. Музей экспозициясидан ўрин 
олган дўппилар кенг оммага алоҳида намойиш этилмоқда. Хусусан, “Ўзбек 
миллий дўппилари” номли амалий санъат кўргазмаси 2007 йилда 18 май –
Халқаро музейлар куни арафасида музейнинг кўргазма залида очилди. Унда 
Республикамизнинг барча вилоятларига мансуб дўппилар намойиш этилди. 
Ҳар дўппининг нақшинкор жилови, безак унсурлари, бадиий шакли, 

---

50 
ифодавийлиги кўпчилик томошабинларда, айниқса халқ санъатига қизиқувчи 
кенг омма, журналистлар, дипломатик хизмати вакиллари, чет эллик 
сайёҳларда қизиқиш уйғотди. Шундай экан, дўппидўзлик санъатининг ноёб 
намуналарини авайлаб – асраш, халққа таништириш музейлар зиммасида 
бўлган энг катта ва муҳим вазифадир.