O’quv yilida o’rta ta’lim

 

3. Abdulla Qodiriy hayoti va ijodi.  

Abdulla  Qodiriy  adabiy  siymosi  XX  asr  o‘zbek  adabiyoti  tarixida  o‘ziga  xos  o‘rin  tutadi.  U  o‘zbek 

romanchiligining  asoschisi  sanaladi.    Abdulla  Qodiriy  1894-yili  10-aprelda  Toshkentda  bog‘bon  oilasida 

tug‘ilgan.  Dastlab  musulmon  maktabida,  keyin  rus-tuzem  maktabi  hamda  Abulqosim  shayx  madrasasida 

ta’lim olgan; Moskvadagi adabiyot kursida o‘qigan.  1917-yilgi oktabr oyidagi davlat to‘ntarishidan so‘ng 

Eski  shahar  oziqa  qo‘mitasining  sarkotibi,  «Oziq  ishlari»  gazetasining  muharriri,  «Mushtum»  jurnali 

tashkilotchilaridan biri sifatida ijtimoiy hayotga faol aralashadi. Uning asarlari vaqtli matbuotda Julqunboy, 

Ju-boy,  Dumbulboy,  Dumbulnisa,  Kalvak  Mahzum,  Toshpo‘lat tajang,  Ovsar  kabi  o‘nlab  maxfiy  imzolar 

bilan bosilib turadi.  Abdulla Qodiriy 1914-yili Rahbarnisa Rasulmuhammadboy qiziga uylanadi.  Ulardan 

Nazifa (1916), Habibulla (1918), Adiba (1924), Mas’ud (1926) hamda Anisa (1928) ismli farzandlar dunyoga 

keladi.  Abdulla Qodiriy  ijodiy  faoliyatining boshlanishi 1910-yillarning o‘rtalariga to‘g‘ri keladi.  Dastlab 

millatparvarlik, ma’rifatparvarlik ruhi bilan sug‘orilgan «To‘y», «Ahvolimiz», «Millatimga», «Fikr aylagil» 

kabi  she’rlar,  «Baxtsiz  kuyov»  nomli  drama  hamda  «Juvonboz»  hikoyasini  yozdi.  Abdulla  Qodiriy  ana 

shunday  jadidona  kayfiyatdagi  asarlarida  millatni  ichdan  yemiradigan  xurofotlarni  tanqid  qiladi;  xalqni 

o‘zligini  anglashga,  yangilikka  chaqiradi.  Yozuvchining  «Baxtsiz  kuyov»  dramasi  (1915)  bevosita 

Behbudiyning  «Padarkush»  dramasi  ta’sirida  yozilgan.  Dramada  muallif  hashamatli  to‘y,  ortiqcha  sarf-

xarajatlar  va  ularning  ko‘ngilsiz  oqibatlarini  ochiq-oydin  ko‘rsatadi.  Uning  1916-yilda  yozgan  «Uloqda» 

---

 

hikoyasi  bilan  dunyo  adabiyotdagi  nazariy  mezonlarga  mos  keladigan  o‘zbek  realistik  hikoyachiligini 

boshlab  berdi.  latimga»,  «Fikr  aylagil»  kabi  she’rlar,  «Baxtsiz  kuyov»  nomli  drama  hamda  «Juvonboz» 

hikoyasini yozdi. Abdulla Qodiriy ana shunday jadidona kayfiyatdagi asarlarida millatni ichdan yemiradigan 

xurofotlarni tanqid qiladi; xalqni o‘zligini anglashga, yangilikka chaqiradi. Yozuvchining «Baxtsiz kuyov» 

dramasi (1915) bevosita Behbudiyning «Padarkush» dramasi ta’sirida yozilgan. Dramada muallif hashamatli 

to‘y,  ortiqcha  sarf-xarajatlar  va  ularning  ko‘ngilsiz  oqibatlarini  ochiq-oydin  ko‘rsatadi.  Uning  1916-yilda 

yozgan  «Uloqda»  hikoyasi  bilan  dunyo  adabiyotdagi  nazariy  mezonlarga  mos  keladigan  o‘zbek  realistik 

hikoyachiligini boshlab berdi.