Ш. А. Маннонов номли “ёш бухгалтерлар клуби”

1.1-жадвал 
АУДИТОРЛИК ТАШКИЛОТЛАРИНИНГ СОНИНИ ЎЗГАРИШИ ДИНАМИКАСИ 
 
№ Аудиторлик ташкилотлари 
2012 
2013 
2014 
1. 
Ташаббус тарзидаги аудит 
21 
23 
22 
2. 
Ташаббус ва мажбурий аудит 
14 
12 
12 
3. 
Ҳамма хўжалик субъектлари
69 
69 
67 
4. 
Жами 
104 
104 
101 
5. 
Малака сертификатига эга аудиторлар 
713 
684 
669 
( 1январ ҳолатига ) 
Ушбу жадвалдан кўриниб турибдики, малака сертификатига эга 
бўлган аудиторлар сони малака имтиҳонини мураккаблаштирилиши 
ҳисобига, яъни қўшимча ―Молиявий ҳисоб-1‖ халқаро малакавий 
сертификациялашган 
бухгалтерлар 
дастури 
доирасида 
Евроосиѐ 
сертификатлашган Бухгалтерлар ва аудиторларнинг Совети томонидан 
ташкил этилган имтиҳонлар натижасида тегишли сертификат берилади.
1
Каримов И. А. 2014 йил юқори ўсиш суръатлари билан ривожланиш, барча мавжуд имкониятларни 
сафарбар этиш, ўзини оқлаган ислоҳотлар стратегиясини изчил давом эттириш йили бўлади. Тошкент6 
Ўзбекистон, 2014. -64б. Б.28. 

---

78 
Мазкур тартибни киритилиши молиявий ҳисоботнинг халқаро 
стандартларини билмайдиган аудиторларни имтихондан ўтишини муаммо 
қилиб қўйди.
Аудиторлик ташкилотларига қўйилган талаб уларнинг устав 
капитали ва аудиторлар сони асосида белгиланди.
Бундан ташқари устав капиталида давлат улуши бўлган акциядорлик 
жамиятлари фаолиятини ташқи аудит ўтказишнинг хам ўзига хос 
хусусиятлари ишлаб чиқилди ва уларнинг ўзига хос хусусиятидан келиб 
чиққан ҳолда ташкил қилинди.
Юқоридагиларга мувофиқ аудиторлик ташкилотлари хўжалик 
юритувчи субъектларнинг бухгалтерия ҳисобини юритиш ва молиявий 
ҳисобот ишончлилигини тасдиқлаб хулоса бергандан кейин хўжалик 
юритувчи субъектлар молия-хўжалик фаолияти солиқ органлари ва бошқа 
назорат органлари томонидан текшириш ўтказилганда молиявий 
ҳисоботнинг тўғрилиги учун аудиторлик ташкилоти жавоб беради. 
Юқорида таъкидлаб ўтилган фикрлар умумлаштирилиб, Ўзбекистон 
Республикаси 
акциядорлик 
жамиятларида 
ташқи 
аудитни 
ривожлантиришнинг асосий йўналишлари сифатида қуйидагилар 
белгиланди: 
1. 
Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирозидан кейинги даврда, 
мамлакатлар инқироздан чиқди деб айтиш муаммоли ҳисобланади. Чунки 
кейинги даврда Греция, Италия, Испания, Португалия каби Европа 
давлатларида инқироз давом этмоқда дейиш мумкин. Ушбу ҳолатда 
акциядорлик жамиятларининг молиявий ҳисоботларига аудиторлик 
хулосасини бериш жараѐнида муаммолар вужудга келади. Шу жумладан, 
2013 йил молиявий ҳисобот кўрсаткичларига ижобий хулоса 2014 йил 
март-апрель ойларида берилади. Ушбу ҳолатда 2013 йил молиявий 
ҳисобот кўрсаткичлари ижобий бўлганлиги билан аудиторлик хулоса 
бериш пайтида унинг кўрсаткичлари салбий бўлиши мумкин. Шу сабабли 
аудиторлик хулосасини беришда ушбу 2014 йилдаги салбий ҳолатларни 
таъкидлаб ўтиш лозим деб ўйлаймиз. Демак аудиторлик хулосасида 
ҳисобот даври санасидан кейинги ҳодисаларни акс эттириш лозим. Шу 
сабабли, айниқса акциядорлик жамиятида, чунки аудиторлик ташкилоти 
томонидан берилган аудиторлик хулосаси натижасига қараб, акцияни 
сотиб олиш бўйича инвесторлар қарор қабул қилади. 
Шу сабабли молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартни IAS 
(International Accounting Standarts) №10 ―Ҳисобот санасидан кейинги 
ҳодисалар‖ номли стандартдан фойдаланилган ҳолда аудиторлик 
хулосасини берилаѐтган даврдаги муҳим ҳодисаларни ушбу хулосада 
кўрсатишини таклиф қиламиз. 
2. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирозидан тўлиқ чиқмасдан туриб, 
фонд бозорларида акциялар баҳоси ва уларни сотиш билан боғлиқ 

---

79 
операциялар яна жонлана бошлади. Ушбу шароитда акциядорлик 
жамиятининг молиявий ҳисоботларини инвесторлар томонидан таҳлил 
қилишда албатта ҳисобот санасидан кейинги ҳодисаларни инобатга олиши 
лозим. Шу нуқтаи назардан акциядорлик жамиятининг молиявий ҳисоботи 
асосида проспект эмиссияси фонд биржасида жойлаштирилишда албатта 
кейинги ҳодисаларга изоҳ берилиши ва ҳисобот санасидан кейин, 
келгусидаги фаолиятининг прогнозларини жойлаштириш мақсадга 
мувофиқ бўлади деб ўйлаймиз.