Математика фанини ўҚитишда замонавий ёндашувлар ва инновациялар модули бўйича

(1-расм). Занжир ток манбаи, вольтметр, амперметр, калит ва турли хил 
электр қаршилилигига эга бўлган ўтказгичлардан ташкил топган. 
Калит ёрдамида манбага ўтказгичларнинг ҳар бири алоҳида уланади ва 
ҳар бир ҳол учун амперметр ва вольтметрнинг кўрсатишлари қайд 
қилинади. Ток манбаига R
1
қаршиликли ўтказгич уланган ҳол учун 
занжирнинг бир қисми ва тўлиқ занжир учун Ом қонунини 
қуйидагича ёзамиз: 
1
1
1
I
U
R

ва I
1
=

/(R
1
+r) . (4) 

---

133 
1-расм 
Ток манбаига R
2
қаршиликли ўтказгич уланган ҳол 
учун ҳам занжирнинг бир қисми ва тўлиқ занжир 
учун Ом қонунини ёзамиз: 
2
2
2
I
U
R

ва I 
2 
= 

/(R
2
+r) . (5) 
(3) ва (4) ифодаларни биргаликда ечиб манбанинг 
ЭЮК ва ички қаршилигини ҳисоблаш учун 
қўйидаги ифодаларни ҳосил қиламиз: 
1
2
2
1
1
2
I
I
U
I
U
I




ва
1
2
2
1
I
I
U
U
r



. (6) 
Ток манбаининг ЭЮКи ва ички қаршилигини аниқлаш қурилмасининг 
умумий кўриниши 2-расмда тасвирланган. Қурилманинг асосий қисми ток 
манбаи (БП-42/2А), амперметр, вольтметр, турли хил электр қаршиликлари 
ва калитдан иборат. Қурилмада ишлатиладиган амперметр, ўлчаш чегаралари 
- 5А, 500 мА, 50 мА ва вольтметр, ўлчаш чегаралари – 3 В, 15 В, 30 В ни 
ҳамда ток манбаи берадиган кучланишнинг номинал қийматини (

5 В гача) 
инобатга олиб фойдаланиладиган қаршиликларнинг номинал қийматларини 
100 Ом дан 500 Ом гача оралиқда олиш мақсадга мувофиқдир.