Таълим психологияси

Suhbat metodi 

 

Salbiy jihati 

tadqiqotchi 

tergovchiga 

aylanadi 

 

Ijobiy jihati 

samimiyligi, 

erkinligi 

Eksperimentda 

aniqlab 

bo’lmaydigan 

jarayonlar haqida 

ma’lumot beradi 

Tadqiqotchini 

ta’siri bo’lishi 

mumkin

. 

1.  Suhbat jarayoniga puxta tayyorlanish; 

2.  Suhbatning  mavzusi  va  mazmuni  o`rganilayotgan  ob’ektning,  shaxsning  yoshiga    va 

individual xususiyatlariga mos bo`lishi; 

3.  Suhbat jarayonida beriladigan savollarning mazmunli va puxta bo`lishi; 

4.  Tadqiqotchi  tomonidan  beriladigan  savollarga  o`rganiluvchining  to`g`ri  va  to`liq  javob 

qaytarishiga erishish; 

5.  Suhbat jarayonini aniq muddatga mo`ljallash, uni haddan tashqari cho`zib yubormaslik.  

 

---

 

12 

 

Eksperi 

ment 

 

Laboratoriya 

tajribasi 

 

Tabiiy 

tajriba 

 

Maxsus 

asboblarda 

 

Maxsus xonada 

 

Maxsus sharoitda 

Tekshiruvchi 

tekshiriluvchi 

o`rtasidagi 

maqsadga 

qaratilgan muloqot 

Makarenko 

jamoaning 

shakllani 

Shini  

O`rgangan 

 

Biografi-ya 

metodi 

Avtobiog- 

rafiya 

xatlar 

estaliklar 

Xarakteris 

tikalar 

eksperimenti  yordamida  diqqatning  xossalarini,  idrok,  xotira  va  boshqalarning  o`ziga  xos 

xususiyatlarini tadqiq qilingan mumkin. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Biografiya  (tarjimai  hol)  metodi  inson  psixikasidagi  ayrim  o`zgarishlarni  to`liqroq  o`rganish 

maqsadida  qo`llaniladi.  Bunda  avtobiografik  ma’lumotlar,  xarakteristikalar,  xatlar  (boshqa  shaxs 

bilan  yozishmalar),  esdaliklar,  kundaliklar,  badiiy  asardagi  tavsiflar,  baholar,  magnitofon  yozuvlari, 

fotolavhalar, hujjatli filmlar, taqrizlar o`rganilayotgan shaxsni to`laroq tasavvur etishga xizmat qiladi. 

Biografik  ma’lumotlar  odamlarning  o`zini  o`zi  tarbiyalash,  nazorat  qilingan,  idora  etish,  o`zining 

uslubini yaratish, kamolot cho`qqisiga erishish jarayonida namuna vazifasini o`taydi.  

Biografik  ma’lumotlarda  shaxsning  havasi-qiziqishi,  qobiliyati,  orzu  –  o`ylari,  uning  shaxs 

sifatida  shakllanishidagi  yetakchi  faktorlar  bayon  qilingan  bo`ladiki,  bular  uning  shaxsiyati  va 

individuallligini bilishga imkon beradi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Anketa  metodi.  Shaxsga  xos  bo`lgan  individual  sifatlar-qiziqish,  qobiliyat,  talant.  Xarakter 

kabilar anketa  yordamida  ham o`rganiladi. Bunda  o`rganuvchi  o`rganilishi lozim bo`lgan individual 

sifatga  oid  bir  qancha  savollar  tuzadi.  Bu  o`rganiluvchiga  yetkaziladi  va  uning  bu  savollarga  javob 

qaytarish muddatini belgilaydi. O`rganiluvchining belgilangan muddatda qaytargan javoblarini tahlil 

qilib,  ma’lum  xulosalarga  keladi.  Anketa  metodining  afzalligi  shundaki,  u  individual  va  guruhda 

o`tkazilishi mumkin. Anketa odatda uch xil tuziladi. Birinchi xili anglashilgan motivlarni aniqlashga 

mo`ljallangan  savollardan  tuziladi.  Ikkinchi    xilida  har  bir  savolning  bir  nechtadan  tayyor  javoblari 

beriladi. Uchinchi xili anketada sinaluvchiga yozilgan to`g`ri javoblarni ballar bilan ba holash tavsiya 

etiladi.  

---

 

13 

So’rov 

Intervyu 

Anketa so’rovi 

Ochiq anketa 

Yopiq anketa 

Respondentdan 

fikrini erkin 

bayon etishni 

talab etadi 

Mosini tanlaydi 

Savollarga 

javoblar oldindan 

beriladi 

Muhim shaxsiy 

sifat 

Maxsus 

tayyorgarlik 

Roli o’yinlar 

metodi yordamida 

maxsus 

tayyorgarlik 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Test.  Test-inglizcha  so`z  bo`lib,  sinash,  tekshirish  demakdir.  Shaxsning  aqliy  o`sishini, 

qobiliyatini,  irodaviy  sifatlari  va  boshqa  psixik  xususiyatlarini  tekshirishda  qo`llanadigan  qisqa 

standart  masala-topshiriq,  misol,  masala,  jumboqlar,  boshqotirmalar  ham  test  deb  atalishi  mumkin. 

Test ayniqsa odamning qanday kasbni egallashi mumkinligini, kasbga yaroqliligi yoki yaroqsizligini, 

iste’dodli  yoki  iste’dodli  emasligini  -  aqli  zaifligini  aniqlashda,  kishilarni  saralashda  keng 

qo`llaniladi.  

Hozirgi  vaqtda  bolalarni  maktabga  olishda,  kasb-hunarga  yaroqliligini  aniqlashda,  ishga  qabul 

qilinganda va boshqalarda test sinovlari keng qo`llanilmoqda. 

 

Hozirgi  davrda nodir testlar qatoriga  psixologlar Rorshax, Rozensveyg,  Kettel.  Vartegg,  Veksler, 

Meyli, Ayzenk, Agastazi, Raven va boshqalar ijodining namunalarini kiritish mumkin.  

 

Eng  ko`p  tarqalgan  testlar  qatoriga  yutuqqa  erishish  harakatlari,  intellekt  testlari,  shaxs  testlari 

(psixodiagnostika), shaxs «loyihasi» (proyektiv) testlari kiradi.