Изланувчилар online илмий-амалий

УРБАНИЗАЦИЯНИНГ ТУРЛАРИ ВА УЛАРНИНГ КЎРИНИШЛАРИ 
Холмирзаев Нодиржон Низомжонович,
ФарПИ ижтимоий фанлар кафедраси ўқитувчиси 
 
Бугунги кунда, дунёда, чекланган ресурсларни эгаллаш учун кураш 
бошланган. Боиси иносиният эҳтиёжларини ер имкониятлари даржасидан 
ортиб кетди. Ҳозирги вақтга келиб аҳолига қулай шароит яр атиш ва уларни 
бир жойга жамлаш орқали иқтисодий мувафақиятга эришиш долзарб 
масалага айланди. Бу борада тўғри йўналтирилган урбанизация сиёсати яъни 
шаҳарлаштириш муҳим ўринга эга. Урбанизация бу шаҳарларнинг 
ривожланиши, шаҳар маданияти ва “шаҳар муносабатлари”нинг жамият 
тараққиётидаги роли, шаҳар аҳолисининг қишлоқ аҳолисига нисбатан 
кўпайиши. Урбанизация учун зарур шартлар савдо, ҳунармандчилик, илм -
фан ва шаҳарларда саноатнинг ўсиши, уларнинг маданий ва сиёсий 
функцияларининг ривожланиши каби жараёнларнинг бўлишидир. 
Ҳозирги вақтда урбанизациянинг қатор турлари мавжуд бўлиб булар 
орасида соҳта урбанизация ва субурбанизация катта ўринга эга.
Сохта урбанизация - бу шаҳарлашувнинг бир тури бўлиб, энг 
йирик шаҳарларнинг ўсиши айрим ҳолларда «сохта» ур банизация тарзида, 
аниқроғи, шаҳар чеккаларида қишлоқдан кўчиб келган паст даромадли аҳоли 
уй-жойларининг зичлашиб бориши кўринишида кечади. Ҳозирги кунда Осиё 
ва 
Африка 
қитъаларидаги 
қатор 
ривожланаётган мамлакатлар 
урбанизациянинг ана шу босқичини бошдан кечирмоқда
14
.
Бунда шаҳар 
аҳолисининг тез ўсиши шаҳар функцияларининг мутаносиб ўсиши билан 
бирга бўлмайди, бу шаҳар фуқароларининг маданий ва иқтисодий муҳитига 
янги фуқароларни киритиш даражасини таъминлай олади. Ушбу концепция 
20-асрнинг иккинчи ярмида Лотин Америкаси, Осиё ва Африка 
мамлакатларида шаҳар аҳолисининг тез суръатлар билан ўсиши, иқтисодий 
ўсиши сустлиги ва шаҳарларда иш жойларининг сони этарли эмаслиги 
даврида пайдо бўлди. Шаҳар аҳолисининг портловчи ўсиши, деҳқонларнинг 
шаҳарларга оммавий равишда кўчирилиши туфайли ҳам, мавжуд бўлган 
шаҳар шароитида демографик портлаш туфайли ҳам содир бўлади. Қандай 
бўлмасин, бундай шаҳарларда, айниқса иқтисодий режалаштириш 
тажрибасига эга бўлмаган капиталистик мамлакатларда расмий р авишда иш 
билан таъминланган ишчи кучига талаб аҳоли ўсишидан анча юқори.