9-mashg’ulot.
Mavzu: “Sonli ketma-ketliklar”
Reja:
1.
Sonli ketma-ketlikning ta`rifi va turlari.
2.
Ketma-ketlik limiti va uning geometrik ma`nosi.
3.
Auditoriya topshirig’i.
4.
Uy vazifasi.
5.
Mustaqil yechish uchun misollar.
6.
O’z-o’zini tekshirish uchun savollar.
1. Sonli ketma-ketlikning ta`rifi va turlari.
Ta`rif: Natural sonlar {
} to’plamida aniqlangan funksiya
sonli ketma-ketlik deyiladi. ga
qiymatlar bersak, bu funksiyaning
... hususiy
qiymatlarni hosil qilamiz, ular ketma-ketlikning hadlari deyiladi.
- uning umumiy hadi deyiladi.
Sonli ketma-ketlik {
} yoki {
} deb belgilanadi. Ketma-ketlikni umumiy hadi ma`lum bo’lsa u
berilgan hisoblanadi.
Misol 1. {
} {
} {
}
Misol 2. {
} { } { }
Misol 3. {
} {
} { }
Misol 4. {
} {
} { }
Ketma- ketliklar chekli yoki cheksiz bo’ladi.
Misol 5. Ikki xonali toq sonlar ketma- ketligi cheklidir: {
}
Misol 6. Juft sonlar ketma-ketligi cheksizdir {
}
Barcha hadlari bir hil qiymat qabul qiladigan {
} ketma-ketlik o’zgarmas ketma-ketlik deyiladi.
Misol 7. {
}.
Agar istalgan
uchun
tengsizlik bajarilsa, {
} ketma-ketlik monoton o’suvchi
deyiladi. Masalan, misol 2 monoton o’suvchidir.
Agar istalgan
uchun
tengsizlik bajarilsa, {
} ketma-ketlik monoton kamayuvchi
deyiladi. Masalan, misol 1 monoton kamayuvchidir.
Agar istalgan
uchun
tengsizlik bajarilsa, {
} ketma-ketlik kamaymaydigan ketma-
ketlik deyiladi.
Agar istalgan
uchun
tengsizlik bajarilsa, {
} ketma-ketlik o’smaydigan ketma-
ketlik deyiladi.
Ketma-ketlik chegaralangan deyiladi,agar uning barcha hadlari chekli
(– ) oraliqda
joylashgan bo’lsa, ya`ni barcha lar uchun |
| tengsizlik bajarilsa. Misol1 chegaralangan
ketma-ketlikdir
Izoh: Chegaralangan ketma-ketlik monoton bo’lmasligi mumkin va monoton ketma-ketlik
chegaralanmagan bo’lishi mumkin.
Misol 8. {
} { } { } o’suvchi, ammo chegaralanmagan.
Misol 9. {
} {
} { } chegaralangan, lekin monoton emas.
2. Ketma-ketlik limiti va uning geometrik ma’nosi.
Ta`rif: Agar istalgan
son uchun shunday son mavjud bo’lsaki, barcha lar
uchun |
| tengsizlik bajarilsa, o’zgarmas son {
} ketma-ketlikni limiti deyiladi va
deb yoziladi.
Agar {
} ketma-ketlik chekli limitga ega bo’lsa, u yaqinlashuvchi, aks holda uzoqlashuvchi ketma-
ketlik deyiladi.
Misol 10. . {
} {
} ketma-ketlikning limiti ga teng ekanligini ko’rsating.
Yechish: Ihtiyoriy
sonni olamiz. |
| . Bundan,
, ya`ni
sifatida
dan
katta istalgan sonni olish mumkin. Demak, barcha
lar uchun |
| tengsizlik
bajariladi. Bu esa
ekanligini bildiradi. Masalan, uchun va barcha
uchun |
| .
Agar {
} ketma-ketlik monoton o’suvchi va yuqoridan chegaralangan bo’lsa, u limitga ega. Agar
{
} ketma-ketlik monoton kamayuvchi va quyidan chegaralangan, u limitga ega.