Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta

Suqrot  —  falsafiy  dialektikaning  asoschilaridan  biri.  Baxs  orqali,  ya’ni 
muayyan  masalalarni  o’rtaga  qo’yish  va  ularga  javob  topish  yo’li  bilan  haqiqatni 
aniqlash mumkin deb uqtiradi faylasuf. 
Aristotelning 
yozishicha 
Suqrot 
mavjud 
haqiqatdan 
umumiy 
tushunchalarga  o’tish  haqidagi  induktiv  ta’limotni  hamda  har  bir  narsaning 
mohiyatini  bilishning  birinchi  imkoniyatini  beradigan  tushunchalarni  aniqlash 
haqidagi  talimotni  yaratgan.  Suqrotning  etika  sohasidagi  asosiy  tezislari 
quyidagilardan  iborat:  ezgulik  bilimdir,  donishmandlik,  ya’ni  yaxshilikni  biluvchi 
yaxshilik  qiladi;  yomonlik  qiluvchi  yesa  yaxshilikni  yo  bilmaydi  yoki  pirovardida 
yaxshilikning  tantanasi  uchun  yomonlik  qiladi.  Suqrotning  ta’biricha,  aql  bilan 
axloq  o’rtasida  ziddiyat  bo’lishi  mumkin  yemas.  Ulug’  faylasuf  tarbiyada  axloqiy, 
yestetik,  jismoniy  tarbiya  mezonini  ishlab  chiqdi.  Lekin  Suqrotning  axloqiy 

---

 
152 
qarashlarida  tengsizlikni  yaqqol  sezish  mumkin.  Uning  fikricha,  axloq  faqat 
imtiyozli  «mumtoz»largagina  xos,  «mumtoz»  kishilar  haqiqiy  axloqning  yagona 
egalari  bo’lganliklari  uchun  hokimiyat  ham  ularning  qo’llarida  bo’lmog’i  kerak 
deydi. 
Suqrot  davlat  boshqaruvining  monarxiya,  tiraniya,  aristokratiya,  politiya  va 
demokratiya  kabi  shakllarini  tanqid  qilgani  uchun  ayblanib,  o’lim  jazosiga  hukm 
qilingach o’z ixtiyori bilan zahar ichgan.