O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Azlarova yengil sanoat texnologiyasi

42-rasm.  Plastmassa  qoliplar:  a  —  armirlangan,  b  —  ichi  bo‘sh,  d  — 
g‘ovak qobiqli
66
 
Plastmassa  qoliplar  (42-rasm)  yaxlit  quyilgan,  armirlangan,  ichi  bo‗sh  bo‗lishi 
mumkin.  Yaxlit  quyilgan,  armirlangan  (orasiga  yog‗och  va  boshqa  engil  material 
qo‗yilgan)  qoliplar  quyish  usuli  bilan  ishlab  chiqariladi,  ichi  bo‗shlari  esa  havo 
yordamida shakllantiriladi. 
                                                 
66
 Haydarov O.A.  Poyabzal va charm-attorlik buyumlarni modellashtirish asoslari: o‗quv qo‗llanma -T.: Sharq, 2010, 96-
b. 

---

174 
 
Siljiydigan qoliplar yog‗ochdan, old yoki orqa qismi sirpanib siljiydigan aliplar 
yengil qorishmali po‗latlardan ishlab chiqariladi. 
Qoliplarning  tovon  qismini  ko‗tarilish  balandligi.    Qoliplar  tovon  qismining 
tayanch tekisligidan ko‗tarilish balandligi bo‗yicha  hp  bir necha guruhga bo‗linadi: 
Poshna balandligi hp (mm) 
Poshnasiz poyabzallar uchun .............................. 
0 
Past poshnali........................................................ 
5, 10, 15, 20, 25 
O‘rta poshnali...................................................... 
30 - 40 
Baland poshnali................................................... 
50 — 60 
O‘ta baland poshnali........................................... 60 dan yuqori 
 
Qolipning  indeksi.  Har    bir  qolipda  fasonni  belgilovchi  5—6  raqamdan  iborat 
indekslar  bo‗ladi.  Birinchi  raqam  —  qoliplarning  yosh-jinsiy  guruhini;  ikkinchi 
raqam—  qiyofasini;  uchinchi  raqam  —  tovon  qismini  ko‗tarilish  balandligini; 
to‗rtinchi  raqam  —  tumshuq  qismining  fasonini;  beshinchi  va  oltinchilari  — 
qoliplarning  indeksidagi  tartib  raqamlar  bilan  belgilanadi.  Agar  qolip  bashang 
poyabzal uchun mo‗ljallangan bo‗lsa  M  harfi bilan, keksa odamlar uchun bo‗lsa P 
harfi bilan to‗ldiriladi. Indeksni qanday tuzish kerakligi 7-jadvalda keltirilgan. 
Masalan, qolipning indeksi 91223  bo‗lsa, u holda: 
9 — erkaklar poyabzali; 
1 —yopiq  poyabzallar (tufli, qo‗njsiz botinka); 
2 —past poshnali 15—20 mm; 
2 — qolipning o‗rta shaklidagi tumshuq qismi; 
3 — tasdiqlangan modelning tartib nomeri deb ta‘riflanadi.