Z. T. M s h m o V a

2.4.  Psixologning  huquqlari
Amaliyotchi psixologning o ‘qituvchilar,  o‘quvchilar,  ota- 
onalar hayoti bo‘yicha muammolariga shaxsiy tajribasi bo‘lmay 
turib,  maslahat  berishga  haqqi  bormi?  Bu  muammo  birinchi 
navbatda  oilaviy  hayot  va  oilada  bolalami  tarbiyalash  ma- 
salalariga  tegishlidir.  Bu  masalani  muhokama  qilishda  psixo­
loglar  anchadan  bed  bahslashadilar  va  hali  umumiy  qarorga 
kelishmadi.
Ba’zilar bu savol xirurg haqidagi:  «Biror marta operatsiya 
stoliga yotmasdan,  operatsiya qilishga haqqi bormi?»  —  degan 
savolga  o ‘xshaydi,  deyishadi.  M a’lumki,  tibbiyotda  bunday 
savol tug‘ilmaydi.  Shuning uchun, psixologlaming birinchi gu- 
ruhi, mutaxassis, amaliyotchi sifatida har  xil yoshdagi insonlar 
bilan  turli  muammolar  bo'yicha  ishlashni  bilishi  kerak,  deb 
hisoblaydilar.
Psixologning  shaxsiy hayoti  va  shaxsiy tajribasining  mav- 
judligi  yoki  yo‘qligi  katta  ahamiyatga  ega  emas:  muhimi  bu 
kasbiy  mahorat  (professionalizm).
Boshqa  psixologlaming  fikricha,  amaliyotchi  psixologning 
shaxsiy  hayotiy  tajribasi  muhim  ahamiyatga  ega,  hech  qanday 
eng  yuksak  kasbiy  mahorat va  bilimlar bilan  ham  almashtirish 
mumkin  emas.  Ulaming  fikricha,  nizolar va ulami  boshqarish 
usullari  haqida  o ‘n  soatlik  ma’ruzani  eshitish  mumkin,  lekin 
agar  siz  yaqin  kishingiz  bilan  bo‘lgan  nizoni  boshdan  ke- 
chirmagan  bolsangiz,  munosabatlami  buzmasdan  amaliy  hal 
qila  olmagan  bo‘lsangiz,  ish joyingizda  nizolami  boshqarishga 
kirishmang.  Bunda sizda faqat texnika va faqat kasbiy mahorat 
namoyon  bo‘ladi,  sizning  ichki  dunyongiz,  ruhingiz,  sizning 
boshdan kechirganlaringiz, sizning dardingiz boMmaydi. Shunday 
qilib,  kasbiy  ishda  texnika  yoki  shaxsiy  tajriba  bilan  boshdan 
kechirayotgan ichki  dunyo,  ruh  —  ikkisidan biri bo‘lishi  kerak.
Nima  uchun  «va»  so‘zini  emas,  yoki  so‘zini  ishlatish 
kerak?  Bizningcha,  amaliyotchi  psixologning  kasbiy  ishi  — 
bu  kasbiy bilimlar va  hayotiy  tajribasidir.  Birini  ikkinchisidan 
ajratish  mumkin  emas.  Psixologik  kasbda  kasbiy  bilimlar  va 
shaxsiy  tajribasiz  ish  olib  borish  qiyin.
57

---