O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

 Parallellar  —  Yer  yuzasida  ekvatorga  paralel  o’tkazilgan  shartli  doira 

chiziqlar. Xarita globuslarda  gradus to’rining asosiy tarkibiy qismi. P sharq Bilan 

g’arbni  ko’rsatadi.  Ekvatordan  uzoqlashgan  sari  P.  qisqara  boradi.  P.  joyning 

geografik kengligini ko’rsatadi. 

Pasttekislik  —  mutloq  balandligi  dengiz  sathidan  200  m  gacha  bo’lgan 

tekisliklar.  M.,  Kaspiy  bo’yi  pasttekisligi  P.  lar  dengiz  sayozligining  daryolar 

keltirgan  loyqalar  bilan  to’lishidan,  tog’  oldi  bukilmalarining  tog’lardan  tushgan 

nuroq jinslar bilan to’lishi na-tijasida hosil bo’ladi. Platformalarning asta pasayishi 

va dengiz sayozligining ko’tarilishi oqibatida ham P. lar vujudga keladi. 

Plato — yer yuzasi yassi yoki sal to’lqinlangan, ba’zan bir oz parchalangan 

baland tekislik. Yonbag’irlari ko’pincha kesilgandek tik bo’ladi. Atrofdagi tekislik 

yerlardan  tik  jarliklar  hosil  qilib  ko’tarilib  turadi.  Mas.,  Ustyurt  platosi  Baland 

platolar ko’pincha yassi tog’lik deb ataladi. 

 Platforma  (fransuzcha plat  —  yassi,  forme-  shakl)  Yer po’stining   nisbatan 

barqaror,  tektonik  harakatlarga  kam  beriladigan  yirik,  barqaror  bo’laklari.  P.  Yer 

tarixining qadimiy eralaridagi geosinklinalarda burmalanishlar ro’y berib, so’ngra 

tektonik 

harakat- 

larning 

zaiflashishi 

natijasida 

vujudga 

kelgan. 

Platforma 

jinslari metamorfiklashib, kristallashib ketgan. Quruqlikdagi platformalar: Sharqiy 

YYevropa, Sibir, Xitoy, Afrika, Avstraliya, Antarktida, Shim. va Jan. Amerika. 

Plita  —  platformalarning  pasaygan  va  ustini  salgina  qiya  yoki  gorizontal 

yotgan  cho’kindi  jinslar  qoplagan  qismlari.  P.  lar  zaminning  kristalli  va 

metamorfiklashgan qattiq jinslarini keyingi geologik davrlarning dengiz va qurqlik 

yotqiziqlari qoplashidan vujudga keladi.