Ikkinchi bobni yoritishda quyidagi xulosaga keldik:
O z R p z q
ayrim q, z z ,
hisobotning ichki va tashqi foydalanuvchilarini va bozor iqtisodiyoti sharoitida
buxgalteriya hisobi prinsiplariga, shu jumladan balans va moliyaviy natijalar
talablariga javob beradigan yangi soddalashtirilgan
moliyaviy hisobot shakllarini ishlab chiqish lozim.
Moliyaviy hisobotni tuzishda moliyaviy natijalarning yuzaga chiqishi va
q -
bel z . M
f q z . U z q
berilishi lozim.
Moliyaviy natijalarni shakllantirish va sof foydani oshirishda iqtisodiy
tahlilning ahamiyati, bugungi kundagi naqadar zarurligi yoritib berildi. Tahlil
z z f q z
asosida tasniflab beril . S z f f z
ketma-ketlikda amalga oshirish tahlil ishlarini soddalashtirishda va ishonchli
natijalarga erishishda xizmat qiladi.
48
III BOB KORXANALARDA MOLIYAVIY NATIJALAR VA
ULARGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR TAHLILINI RIVOJLANTIRISH
YO’NALISHLARI
3.1. Asosiy faoliyat moliyaviy natijalarining shakllanishi va unga ta’sir
etuvchi omillar tahlili
Mamlakatimizda iqtisodiyotni modernizatsiya qilishni amalga oshirishda
investitsiyalarni jalb etish, avvalo, ichki manbalarni safarbar etish hisobidan
iqtisodiyotimizning muhim tarmoqlarini jadal modernizatsiya qilish, texnik va
texnologik qayta jihozlash, transport kommunikatsiyalarini yanada rivojlatirish va
f z p q
aylandi. Hozirda dolzarb vazifalarimizdan biri qulay investitsion muhit yaratish va
bunda iqtisodiyotning real sektori - f p
yanada oshirish hisoblanadi. Investorlarni jalb etadigan eng muhim omillar bu
q
koeffitsientlarning ijobiy va istiqbolli darajada bo .
Y q ff q f
,
ff , sabablarini
.U
q . O f p f z
z . Z , q f
q p ,
firma va kompaniyalar uchun bu darajaga qanday erishish mumkinligi muhim
hisoblanadi va bu omilli tahlil asosida amalga oshiriladi.
O , , ini aniqlash iqtisodiy tahlilning 2 ta
usuli orqali amalga oshiriladi:
· oddiy- ;
49
· iqtisodiy-matematik usullar;
Oddiy-
xulosalarni bersa, iqtisodiy-matematik usullar har bir omilning aniq summalardagi
f z q z q .
Asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan daromad va xarajatlar tahlilida
asosiy ishlab chiqarish faoliyatining mahsulot ish va xizmatlarni sotishdan tashqari
faoliyatlardan ol . A f
q p p
daromadlar va xarajatlar deb ham aytiladi. Operatsion xarajatlar va daromadlar
qatoriga boshqa sotishlardan olingan q
kiradi.
Korxonaning boshqa operatsion xarajatlariga quyidagilar kiradi: kadrlar
tayyorlash va ularni qayta tayyorlash xarajatlari, loyiha va qurilish-montaj ishlarida
chalalikni bartaraf etish xarajatlari, maslah z q ,
z , f z q
q q q
olishlarni tashkil etish tadbirlari xarajatlari, shahar obodonchilik ishlari va qishloq
q , p
q
, , , q q ,
qariyalar va nogironlar uylari, bolalar maktabgacha tarbiya muassasalari,
, p ,
q q q q q
xarajatlari, ba z , , ,
, , q ,
, , q
50
q ga ajratmalar, zararlar, jarimalar, penyalar va
boshqa xarajatlardan iboratdir.
Asosiy ishlab chiqarish faoliyatidan olingan boshqa daromadlarga
quyidagilar kiradi:
· q z f q p ;
· hisobot yilid q f ;
· z q ;
· asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar va boshqa mol-mulklarni sotishdan
olingan daromadlar;
· p qarzlarni hisobdan
chiqarishdan olingan daromadlar;
· tovar- q ;
· davlat subsidiyalaridan daromadlar;
· xolisona moliyaviy yordam;
· boshqa operatsion daromadlar.
1- , Oltin Jun
f f 17 . A f
f f z ,
z , z ,
z q p z
q . Q q z:
1. S f . z , q z
q z . N z f
q , q z q
z q .
O 2 12 z f 7 % .
I f olatda q :
51
2
,
95631
074
,
1
9
,
102707
T z : 1 27 7, - 95631,2 = 7076,7
T q z : 6 1,2 - 109183,2 = -13552
1-jadval
“Oltin Jun” korxonasining 2014 yildagi asosiy faoliyat foydasi va unga
ta’sir etuvchi omillar tahlili
4
K
Satr
raqami
Haqiqatda
Farqi
Sof tushumdagi
ulushi, %
Ffarqi
O
Hisobot yili
O
yil
Hisobot
yili
Mahsulot
sotishdan
sof
tushum
010
229848
218898
-10950
100
100
-
Sotilgan
mahsulot
tannarxi
020
90397
78279
-12118
39,3
35,7
-3,6
Yalpi foyda
030
139451
140619
1168
60,7
64,3
3,6
Sotish
xarajatlari
050
-
-
-
-
-
-
M
xarajatlar
060
87894
95275
7381
38,3
43,6
5,3
Boshqa
operatsion
daromad
va
xarajatlar
070-090
38038
38455
417
16,6
17,6
1,0
Asosiy faoliyat
foydasi(030-
050-060-
070+090)
100
13519
6889
-6630
5,9
3,2
-2,7
T f f q z:
A) tushumning narx h z :
37
,
587
100
3
,
8
*
7
,
7076
нарх
Т
4
O J asosida muallif ishlanmasi
52
B) tushumning miqd z :
8
,
1124
100
3
,
8
*
13552
микдор
Т
2. M f f q z:
3
,
6573
100
4
,
6
)
(
*
9
,
102707
Таннарх
. S f q z:
37
,
1417
100
38
,
1
*
9
,
102707
Сх
. M f q z:
5
,
133
100
13
,
0
*
9
,
102707
Мх
. q p f q z:
78
,
30
100
029
,
0
)
(
*
9
,
102707
Бд
U q , z
f f 87, 7 , q
z f 112 ,8 ,
f 6 7 , ,
z f 1 17, 7 ,
z f 1 ,
q p z f ,78
. J f f 1 ,78 ( 87,37-
1124,8+6573,3-1417,37-1 , + ,78) .
A f f q q
.L f
kichlardan biri rentabellik
. X q z
53
q q
hisoblanadigan sof foydaga nisbatan aniqlanadi. Tahlil davomida rentabellik
- q f f f
.
3.2. Sof foydaning shakllanishi va unga ta’sir etuvchi omillar tahlili
S f f q f f alaydigan muhim
q . z
z f f f z . S
f f q a baho
berish korxona samaradorligini oshirishga olib keladi. Korxona ixtiyorida
q f f f f . U
q q f f ( ) q
boshqa soliqlar va ajratmalar summasini chegirish asosida aniqlanadi. Sof foyda
, , z
z . M q
barcha ichki va tashqi a f .
f f z
quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
· , z z ;
· mahsulot, ish va xizm z ;
· , z q z ;
· z ;
· f f z z ;
· f q f z z ;
· f q q z
hakozolar.
54
T f f z q q
q . U z q f
yuzasidan ichki ( -rasm).
Foyda miqdorini tahlil etishda gorizontal va vertikal tahlil metodlari muhim
.
Gorizontal tahlil natijalari asosidagi hulosalar:
-
( , ) (0,92) ga
p ,
pasayishiga olib kelgan;
4-rasm. Sof foydaning shakllanishi omilli tahlilining strukturaviy-
mantiqiy modeli.
5
5
B.Xasanov . Boshqaruv hisobi. Darslik 2011 y
Mahsulot (ish, xizmatlar)
sotihsdan foyda
Daromad solig`I to`lagunga qadar foyda
Daromad solig`I to`lagunga qadar foydada sof
foyda ulushi
To`langan foizlar
Investitsion va moliyaviy
faoliyatdan foizlar shalidagi
daromadlar
Favqulodda faoliyatlardan moliyaviy natijalar
Sof foyda
Foydadan soliq
Boshqa soliqlar
55
f f (1 ) , p f (1 8) q
q z f ;
sotishdan kelgan tushumning (0,95) p f (1 8)
q q
olib kelgan;
sotishdan kelgan tushumning davr xarajatlariga nisbatan yuqori
q ,1 . ( 72, -435,9.
1,440) olib kelgan.
V q f z
baho beriladi.
2-jadval
“Oltin Jun” korxonasining 2014 yildagi sof foydasining gorizontal
tahlili
6
K
O
yil
Hisobot
yili
Hisobot yili -
yilga nisbatan, %
Maxsulot (tovar, ish va xizmat)larni
sotishdan sof tushum
229848
218898
0,95
Sotilgan maxsulot (tovar, ish va
xizmat) tannarxi
90397
78279
87
Yalpi foyda (1 satr-2 satr)
139451
140619
108
Balans aktivi
109827
101639
92
Davr xarajatlari
87894
95275
108
Sof foyda
6425
6769
105
6
O J asosida muallif ishlanmasi
56
-
F q f p f ,
, f q ,
f f , f ,
f f , favqulodda foyda va zararlarning tutgan
qq q .
3- , f
erishgan. Mahsulot (ish,
z ) p f 1
. L 12 ,8 (2 .1 : 1682, ) f z
etgan.
3-jadval
“Oltin Jun” korxonasida 2014 yildagi sof foydaning shakllanishi va unga
ta’sir etuvchi omillar tahlili
7
T
№
Ko`rsatkiclar
O`tgan yil
Hisobot yili
O`zgarishi
mln
Soliq
to`lagun
ga qadar
foydaga
nisbatan
,%
mln
Soliq
to`lagun
ga qadar
foydaga
nisbatan,
%
Mln
so`m
O`tgan yilgi
soliq
to`lagunga
qadar
foydaga
nisbatan,%
A
1
2
3
4
5
6
1
Mahsulot (tovar, ish va
xizmat)larni sotishdan
p f
1682,3
700,7
2099,9
476,1
+417,6
+173,9
2
Davr xarajatlari va asosiy
faoliyatning boshqa
-691,8
-288,1
792,2
-179,6
-100,4
-41,8
7
O J asosida muallif ishlanmasi
57
jarayonlaridan
daromadlar
3
Asosiy faoliyatning
foydasi (1satr 2 satr)
990,5
412,6
1307,7
296,5
+317,2
+132,1
4
Moliyaviy faoliyat
(+)
harajatlar (-)
-752
-313,3
-866,7
196,5
-114,7
-47,7
5
U
faoliyatining foydasi (3
satr+4 satr)
238,5
99,3
441
100
+202,5
+84,4
6
Favqulodda foyda (+)
yoki zarar (-)
+1,6
+0,7
-
-
-1,6
-0,7
7
D (f )
q f (
satr 6 satr)
240,1
100
441
100
+200,9
+83,7
8
Foydadan soliq va
boshqa ajratmalar
208
86,6
328,4
74,5
+120,4
+50,1
9
Sof foyda (7 satr - 8 satr)
32,1
13,4
112,6
25,5
+80,5
+33,6
S f f q 1 7,7
. , 1 2, f z q
. Korxonada foydani yanada oshirish imkoniyatlari mavjud. Masalan,
D , f q
( ) z 1 , . ,1
foizga ortgan. Moliyaviy faoliyatd z 7 2, .
866,7 . q ,
1 1,2 f z . S q q f q
2 , . 8 ,6 f z) gan holda, foydadan soliq va ajratmalar
58
12 , . 7,8 f z , f f 8 , .
. S f f z q -jadvalga joylashtiramiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |