Таълими вазирлиги муқимий номли қЎҚон давлат

Тарихий картография - илмий соҳасининг вазифасига тарихий карта ва атласларни тузиш, уларни ишлаб 
чиқиш методларини ўрганиш киради. Тарихий картофафия тарих фанини ўрганиш ва ўқитишда катга аҳамиятга эга 
бўлиб, тарихий карталарни монография, китоблар, ўқув қўлланма, дарслик ва мақолаларда фойдаланадилар. Тарихий 
карталарда мавзу ва воқеа-ҳодисалар, жараѐнларнинг мазмуни, давлатнинг чегаралари ва бошқалар берилади. Тарихий 
карталарнинг бир неча турлари бор: тарихий иқтисодий, тарихий этнографик, археологик, тарихий-сиѐсий, харбий-
тарихий, тарихий-маданий. 
Уқув тарихий карталари эса - ўрта, ўрта махсус ва олий таълимда фойдаланалади. Карталар ҳеч қачон 
эскирмайди. Эскирганлари ҳам ўз кадрини йўқотмайди. Аммо ўша давр тарихига археологик изланишлар ѐки бошқа ѐзма 
манбаларнинг топилиши билан янги ўзгаришлар киритилиши мумкин бўлса-да, барибир ўтган давр тарихшунослиги 
ҳақида ҳам маълумот бериш вазифасини ўтайди. Уларга қараб танқидий фикрни ривожлантириш ҳам мумкин. 
Тарихий-карталарни яратиш картографиянинг асосий вазифасига кирса ҳам доимо тарихий география билан 
чамбарчас боглиқликда ривожланади. 1579 йилда А.Ортелий геофафик атласга тарихий карталарни кўшди. 1603 йилда эса 
француз картофафи Ж.Б.Д.Анвиль томонидан қадимий даврдан то ўзининг давригача бир неча бўлимли тарихий 
карталар пайдо бўлди. Ортелий ва Анвиль карталарида турли миф ва афсоналардан, Библиядан олинган сюжетлар, 
турли халқпарнинг жойлашуви, чегаралар, ҳарбий ҳаракатлар, турли саѐҳатларнинг йўналишлари ва воқеа—ҳодисалар 
бўлган географик ҳудудлари акс эттирилди. 

---

47 
XX асрда Жаҳонда ҳарбий ва иқтисодий карталарни деталлари билан яратилиши уларга илмий ѐндашувни 
янада кучайтирди. Л.Г.Бескровский томонидан 1946 йили рус харбий тарихига бағишланган «Атлас карт и схем по русской 
военной истории» номли атласи яратилган бўлиб, у Киев русидаги ҳарбий ҳаракатларадан то 1904—1905 йилдаги Япон 
уруши, Иккинчи жаҳон урушигача бўлган ҳарбий жараѐнларни ўз ичига олади. 
Яна тарихий картографияда халқ хўжалиги, ишлаб чиқариш тармоқларини акс эттиришга бағишланган карталар 
ҳам яратилган. Бу соҳада рус картографияси катта илмий ютуқларга эришган. Мустақиллик йилларида ўрта ва ўрта 
махсус таълим учун мўлжалланган Ўзбекистоннинг қадимги даврдан мустакиллик йилларигача бўлган даври акс этган 
тематик карталар яратилган. Аммо олий ўқув юртларидаги таълим учун тематик карталар яратилмаган. Уларнинг 
катталаштирилган шакллари яратилмаган. Уларни яратиш ҳозирги кундаги картографиянинг долзарб вазифаларидан 
ҳисобланади.