Termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi umumiy yer bilimi

2 – MAVZU:  Geografiya fanining rivojlanish boskichlari. 

 

R E J A 

 

1.  Kuldorlik davridagi geografik fikrlar .       

2.  Maxalliy va arab olimlarining geografiyani rivojlantirishga kushgan 

xissalari. 

3.  Buyuk geografik kashfiyotlar. 

4.  Xozirgi davr geografiyasi. 

Kadimgi yoki antik davr. Bu davr (er.avv. 7 asrdan eramizni ng 5 asriga kadar) 

geografiya fanining shakllanish paytiga tugri keladi. Misr, Yunoniston, Xitoy, 

Xindiston yangi geografik goyalar paydo bulgan . Masalan yerning shar shaklida 

ekanligi goyasini dastlab Falles (er.avv. 6-5 asrlar),Aristotel (Arastu-er. Avv.5 asr), 

Eratosfen (er.avv.2-1 asr) lar ilgari surishgan. Arestotel Yerning sharsimonligiga 

asoslanib geografik zonallik goyasini aytgan va 9 mintakaga (zona) ajratgan (xozir 

taga ajratiladi). Keyinrok Strabon (er.avv. 2-1 asr) sharsimon yerda 5 ta mintaka 

yoki zona bor deb xisoblab kuy,dagilarni yozadi. « yerda beshta zonalar farklanadi. 

Urtadagi zona eng issik , chetdagilari esa juda sovuk (bularda yashab bulmaydi). 

Boshka zonalarda yashashadi va bir xil fasillar buladi. Lekin bir paytda emas ana 

shulardan bittasida antixotonlar yashasa boshkasida biz yashaymiz». 

         Yer shari da kuruklik kupmi (Ptolomey) yoki suv kupmi (Gomer, Strabon) 

degan goya xam 19 asrlarning boshlariga kadar yechilmay keladi. «Janubiy Yer» 

ni izlash, 1820 yilda Antarktidani kashf etish bilan yakullanadi va suvning kupligi 

isbotlanadi . Yer yuzasining uzgarib turishi xakida goya Geraklit (er.avv. 530-470 

yillar) davrida to 19asrning boshlariga kadar mavjud bulib keldi. Bu masalani 1912 

yildan A.Vegener «materiklar siljish» asarida ilmiy asoslab berdi. 

        Yer yuzasining mukkamalrok xaritasini Ptolemey  (90-168 y) tuzgan edi uni 

kup marataba kayta chop etishgan. Masalan: Strabon shunday degan: «Yerda 

odamning yashaydigan kismi oroldir, buni bizning sezgimiz va tajribamiz 

isbotlamokda . Odam kadami yetib borgan xamma chekka joylarda, dengiz borki, 

biz uni okean deb ataymiz».