Yo’nalishga kirish

3.3-rasm. Qalayning asosiy minerallari va ishlatilishi. 
1-konserva bankalari, 2-tunika qoplamalari, 3-quvurlar, 4-qotishmalar, 5-kavsharlash uchun, 6-
quymalar, 7-folga. 
 

---

Konchilik sohasiga kirish 
 
 
 
108 
 
 
 
Surma konlari.  
Sof  surma - oqish  kul  rangdagi  metal.  Surmaning  klarki 0,00005; erish 
harorati  630  °С,  qaynash  harorati  1625  °C,  solishtirma  og‘irligi  6,33.  Ishlab 
chiqarishda  surmaning  asosiy  qismi  yumshoq  metallar  bilan  ularni  mustahkam 
qilish uchun qorishmalar sifatida qo‘llaniladi.  Bunday  qotishmalar  akkumulator  
plastinkalari    ishlab  chiqarishda,  tipografik  qotishmalar  tayyorlashda,  kimyo 
sanoati uchun quvurlar   tayyorlashda   qo‘llaniladi.   Surmaning germaniy bilan 
arashmasi  uning  yarim  o‘tkazgichlik  xususiyatini  kuchaytiradi. Bundan tashqari 
surma kauchukni vulkanizatsiya qilishda, alangaga chidamli bo‘lgan bo‘yoq ishlab 
chiqarishda,  yonmaydigan  matolar  ishlab  chiqarishda  qo‘llaniladi.  Surma  75ga 
yaqin  mineral tarkibiga  kiradi. Ularning  asosiylari:  antimonit, burnotit, bulanjerit, 
stibnit. Surmaning dunyo bo‘yicha tabiiy zaxirasi 2005 yil ma’lumoti bo‘yicha 1,8 
mln  t,  shu  jumladan,  790  ming  t  Xitoyda  to‘plangan.  Bir  yilda  dunyo  bo‘yicha 
117,0  ming  t  surma  ma’dani  qazib  olinadi.  Shundan  105,0  ming  t  Xitoy  ishlab 
chiqaradi.  Surmaning  sanoat  turidagi  to‘plamlari  quyidagi  turlardagi  konlar  bilan 
bog‘liq:  Gidrotermal  konlar:  Bolliviyadagi  Chilkobiya,  AQSHda  NyuAlmaden 
konlari.  Qatlamsimon  cho‘kindi  konlar:  O‘zbekistondagi,  Djajikrut,  Qadamsoy, 
Terekkon konlari.