ÓzbekstAn tAriYxÍ

Mawarawnnahrda temuriyler 

ortasındaǵı óz ara gúres

http://eduportal.uz

---

9

qarsı  shıǵıwǵa  májbúr  boldı.  Biraq  kútilmegende  shaybaniyxan  qala 

ishine  qarap  júrdi,  biraq  Baysunǵur  onı  qalaǵa  kirgizbedi.  sebebi, 

Baysunǵur  onı  qala  sırtında  bolatuǵın  sawashta  awqamlas  bolıwǵa  usı-

nıs etken edi. Bunnan renjigen shaybaniyxan túrkstanǵa qaytıp ketti.

samarqand  qamalı  7  aydan  zıyat  dawam  etti.  shaybaniyxannan 

járdem  ala  almaǵan  Baysunǵur  qashıp  ketiwge  májbúr  boldı.  Babur 

bolsa  samarqand  taxtın  iyelewge  muwapıq  boldı.  ol  babası  amir 

temur  taxtınıń  iyesi  dep  járiyalandı.  Biraq  bul  uzaqqa  sozılmadı. 

Buǵan  Baburdıń  dushpanları  ferǵana  taxtına  inisi  Jáhángirdi  otırǵızıw 

ushın  alıp  barǵan  kóterilisi  sebep  boldı.  Júzege  kelgen  áskeriy-siyasiy 

keskinlikti  túsingen  Babur  qanday  bolmasın  ferǵanada  hákimiyattı 

saqlap  qalıwǵa  qarar  etti  hám  samarqandqa  óz  beklerinen  birin  qoyıp 

andijanǵa  qaytıwǵa  májbúr  boldı.  Baburdıń  joqlıǵınan  Baysunǵurdıń 

inisi  sultan  ali  Mırza  paydalanıp  qaldı  hám  1498-jılı  Mawarawnnahr 

taxtın  iyeledi.  1500-jılı  aǵa-ini  Babur  hám  Jáhángir  Mırzalar  ortasında 

pitim  dúzildi.  oǵan  muwapıq,  sırdáryanıń  arqa  tárepi  axsi  qalası 

menen  Jáhángirde  hám  dáryanıń  qubla  tárepi  andijan  qalası  menen 

Baburda qaldı.

amir  temurdıń  tórtinshi  balası,  Xorasan  húkimdarı 

shahrux  Mırza  1447-jılı  qaytıs  bolǵannan  soń  taxt 

ushın  gúres  kúsheyip  ketti.  nátiyjede,  Xorasan 

mámleketi on bir bólimge bólinip ketti. olardıń hárbiri ámelde ǵárezsiz 

mámleketler  edi.  aqırında,  1458-jılı  amir  temurdıń  úshinshi  balası 

Miranshahtıń  aqlıǵı  sultan  abu  said  Mırza  temuriyler  mámleketin 

birlestiriwge  muwapıq  boldı.  1469-jılı  abu  said  Mırza  qaytıs  bolǵan-

nan  soń,  amir  temurdıń  ekinshi  balası  omarshayxtıń  aqlıǵı  sultan 

Xusayn  Bayqara  Xorasan  taxtın  iyeledi.  40  jılǵa  jaqın  húkimdarlıq 

etken  sultan  Xusayn  Bayqara  dáwirinde  de  elde  tolıq  tınıshlıq 

ornatılmadı.  sonday  bolsa  da,  Xorasan  mámleketiniń  xojalıq  hám 

mádeniy  turmısı  biraz  jetilisti.  eldiń  abadanlıǵı  jolında  úlken  isler 

ámelge asırıldı. Mawarawnnahrǵa siyasiy turaqlılıq támiyinlendi. Bunda 

Xusayn  Bayqaranıń  húkimdarlıq  poziciyası  áhmiyetli  orın  tuttı.  wázir 

alisher  nawayınıń  xızmetleri  de  sheksiz  úlken  boldı.  Biraq  Xusayn 

Bayqara  menen  balası  Badiuzzaman  ortasındaǵı  qatnasıqlarda  keskinlik 

júzege keldi. Bul jaǵday áke hám bala ortasına kelispewshilikti keltirgen 

qara  kúshlerdiń  Badiuzzamannıń  11  jaslı  biygúna  balası,  kámil  aqlıq,