ÓzbekstAn tAriYxÍ

ámirliktiń ekonomikalıq 

turmısında úlken 

qalalardıń ornı

http://eduportal.uz

---

69

«dúnyanıń  kórki»  dep  qádirlengen  samarqand 

kóp  jıllar  dawamında  óziniń  dáslepki  abırayın 

joǵaltqan  edi.  Buǵan  ashtarxaniyler  dáwirinde  óz  ara  urıslardıń 

kúsheygenligi, sırtqı kóshpeli qáwimlerdiń qıyratıwshılıq hújimleri sebep 

boldı.

Mańǵıtlar  bolsa  qarabaqanaǵa  aylanǵan  samarqandtı  tiklew  shara-

sın  kórdi.  atap  aytqanda,  raximbiy  qalanı  tiklew  isin  oǵan  suw 

shıǵarıwdan  basladı.  Biraq  qala  xalqı  sanınıń  oǵada  kemeyip  ketkenligi 

kútilgen nátiyjeni bermedi.

Ámir  shahmurat  bolsa  bul  máselede  keskin  sharalar  qollandı.  ol 

qalanı tiklew hám xalıq sanın arttırıw ushın basqa qalalardan májbúriy 

túrde  xalıq  kóshirip  ákelgen.  Qalada  iri  qurılıs  isleri  onıń  óliminen 

keyin  de  dawam  ettirilgen  bolsa  da,  qala  tiykarınan  onıń  dáwirinde 

derlik qayta tiklendi. 

dereklerde  bılay  jazılǵan:  «Samarqandtıń  házirgi  abadanshılıǵı  1780-

jılı,  yaǵnıy  Shahmurat  dáwirinen  baslanǵan  bolıp,  1809-jılları  bir  qala 

baǵdarına kirgizildi».

XiX  ásirdiń  baslarında  qala  biyik  diywal  menen  qorshaldı.  Qalaǵa 

6  dárwaza  arqalı  kiriletuǵın  edi.  Qalada  kóplegen  baǵlar,  jap-salmalar 

hám  háwizler,  kárwansaraylar  hám  monshalar  islep  turǵan.  kósheler 

qalanıń  6  dárwazasın  registan  maydanı  menen  baylanıstırdı.  Ámelge 

asırılǵan  qurılıs  isleri  sebepli  tez  arada  qala  xalqınıń  sanı  25—30  mıń 

adamǵa jetti. 

ónermentshilik  ámirlik  qàlàlàrınıń  ekono-

mikàlıq  turmısındà  àyrıqshà  áhmiyetke  iye 

edi.  ónermentshiliktiń  tiykàrǵı  túrlerinen  biri  toqımàshılıq  bolǵàn. 

Buxàrà  àlàshàsı,  bózi,  bózge  gúl  bàsıw  jolı  menen  tàyàrlànàtuǵın  shıtı, 

shàyısı,  sàmàrqàndtıń  toyǵın  qızıl  reńli  màqpàlı  belgili  edi.  iyirilgen 

jipten oràmàl, prostınyà, sálle toqıw dà keń tàrqàlǵàn.

temirshilik  te  ónermentshiliktiń  tiykàrǵı  tàrmàqlàrınàn  esaplan-

ǵan. temirshiler  oràq,  pıshàq  hám  quràl-jàràq  islegen.  Zergerlik, 

gúlàlshılıq,  àǵàshsàzlıq,  toqımashılıq,  kiyim-kenshek,  ayaq  kiyim 

tigiw  sıyaqlı  ónermentshilik  tarawları  da  rawajlanǵan.  aǵàshtàn  qàpı, 

besik,  áynek,  àrbà,  sàndıq,  qàyıq  hám  bàsqà  zàtlàr  islengen.  aǵash 

oymashılıǵı  ayrıqsha  áhmiyetke  iye  edi.  shıbıqlàrdàn  sebetler  toqılǵan.  

úy  shàràyàtındà  kiyiz,  gilem  toqıw,  iylengen  teriden  er-turmanlàr,