йўколганлар 53 минг кишиии таш кил этди.
Олмон бомбардимонла-
ридан кейинги талофатлар кигьа мамлакатларидаги ер билан яксои
қилинган ж ойларга нисбатан анча кам эди. Буюк Британия 30- йил
ларда таш ки сиссатда йўл куй га и хатолари асоратларини бартараф
этиб, уруш дан кейинги дун с таадирига таъсир кўрсатадиган голиб
мамлакатлар саф ига қўш илди. М атбуот вакиллари томонидан “Бри
тан инкилоби” деб аталган 1945 йилдаги сиёсий ҳолат кутилмаган
ходиса бўлди.
Ҳали жахон уруш и тугам асдан, ҳукуматнинг П арлам ент сай
ловлари ни ўтказиш га уриниш ининг бир камча сабаблари бор эди.
Х укумат хал и хам 1935 йилдаёк сайланган П арламент кули да эди.
Уруш
шароити хисобга олиниб, унинг ваколати узайтирилган эди.
аммо Европада уруш ту га га н дан кейин, сайловларни кечиктириш-
га хож ат йўк эди. Ҳуку магнии г узи фавкулодда характерга эга эди.
Унинг рахбари У. Черчилл ўзининг шахсий ш он-ш ухрати ва уруш
йилларида насиб этган чеке из ҳокимиятга эга бўлиш ига қарамай,
ўзини миллатиинг тула хукукли вакили деб ҳисоблай олмас эди.
Уруш йилларида Черчилл хукумати таянган консерваторлар, лейбо
ристлар ва либераллар коалиция си миллатнинг бирлаш увида мухим
роль ўйнади. Аммо тинчлик курил иш и даври га ўтгандан кейин ил-
гари ги партиялар ў рта с идаги қарама-қарш иликлар бу коалициянинг
нарчалан иш ш а олиб келиш и мумкин эди.
Ш унинг учун Черчилл
қулай психологик ш ароитдан устал ик билан фойдалаииб, “галаба
чўкқисида” бўлган вақтда сайлов ўтказиш га харакат қиларди.
1945 йил 18 май да у лейбористлар партия си га ультиматум харак-
терига эга булгаи таклифии жунатди. Унда лейбористларга Япония
билан уруш гугагунча коалиция таркибида колиш (бу Черчиллнинг
шахсий рахбарлигини тўла тан олиш ни билдирарди) ёки навбат-
дан таш кари сайловлар ўтказиш учун
хукуматни тар к этиш таклиф
килинган эди. Л ейбористлар партияси Ижроия Қ ўм итаси сайлов
ларни кузда ўтказиш ва унгача коалициянинг олдииги таркибини
саклаб колишни таклиф килди. Ш уи га карамасдан, Черчилл 1945
йил 23 майдаёқ истеъфога чиқиш ини маълум килди ва киролдан
Парламентнинг куй и палатасини таркатиб ю бориш ни сўради.
Қ иролнинг топш иригига кўра, у “ўтиш даври хукумати’ ни тузди. Бу
хукумат 5 и юл га мўлж алланган П арламент сайловларигача фаолият
кўрсатди. Консерваторларнинг сайловолди таш викотлари марказида
ўз рахбари маш хурлигидан фойдаланиш гурар эди. Черчилл “уруш -
да галаба кил га и одам" ва “ишии ту гати ш керак бўлган ягона одам”
54
сиф атида тар гиб кил и иди. Сайловчиларга
каратилган мурожаатлар
антилейбористик ва антисовет шиорлар билан бойитилган эди. 4
июлдаги Ч ерчиллнинг радио оркали биринчи сайловолди чиқиш и
ш ов-ш увли характерга эга булди. “ Бирорта социалистик тузум сиё
сий полициясиз барно этилиш и мумкин эмас, -у к т и р а р д и Черчилл. -
Агар сайловда лейбористлар галаба қилса, Англияда гестапо таш кил
килинади...” . Унинг нуткларида мухолифат раҳбарлари тугрисидаги
ҳақоратомуз гаплар хам кам эмас эди.
Лейбористлар партияси сай л овол д и таш виқотларни анча фаолроқ
олиб борди. Л ейбористларнинг Ижроия Қумитаси Британияда
иқтисодий ва ижтимоий соҳани қайта куриш га каратилган куп сон
ли лойиҳалар тайёрлади. Бу лойиҳаларнинг асосий мақсади давлат
бош карувини кучайтириш ва ж амиятнинг барча вакиллари фаровон-
лигииинг барқарор ўсиш ини таъм инлаш дан иборат эди. Л ейборист
лар дастури узинииг сиёсий радикализми (кескинлиги) билан аж-
ралиб турарди. Л ейбористлар ўзларини “социалистик партия'’ деб
аташ ар ва “бу билан ф ахрланиш и” хамда асосий мақсадлари “Буюк
Британия социалистик ҳам дўстлигини” таш кил этиш дан иборатли-
гини баён қилиш арди. Лейбористлар
дастлрида барча сохаларда,
ж умладан, уй-жой қурилиш и, ижтимоий су гурта, халқ таълими,
соглиқни сақлаш соҳаларида фаол ижтимоий сиёсат ю ритиш кўзда
тутилган эди. Д астурнинг таш ки сиёсатга оид кисми лейбористлар
партиясининг халқаро саҳнада тинчликни саклаш там ойилларини
қўллаб-қувватлаш ини таргиб қиларди. 5 июль 1945 йилдаги сай
лов натижалари жуда кутилмаган ходиса эди: лейбористлар нафақат
галаба қозониш ди, балки Ж амоалар налатасида хам илк бор мутлак
кўпчиликни таш кил этиш ди.
Do'stlaringiz bilan baham: