Конференция материаллари Самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти Илмий-техник кенгашининг қарори асосида нашрга тавсия этилди. Баённома №10

Джабриев А.Н – Сам ДАҚИ профессори
Эгамов Р.М. – Сам ДАҚИ докторанти 
Қурилиш 
индустрияси 
корхоналарида 
қурилиш 
маҳсулотларини 
(материалларини) 
ишлаб 
чиқариш, 
қурилиш 
жараёнининг 
асосий 
буғинларидан бири ҳисобланади. У ўзида кўп ишлаб чиқариш - техник 
фаолиятини ифодаловчи тавсифга эга бўлиб, уларнинг хизматларига бўлган 
эхтиёжалари чекланмаган даражада эканлиги хаммага маълумдир. 
Тармоқлар ичида қурилиш индустрияси корхоналари мустақил хизмат 
кўрсатиш сохаси бўлиб, унинг асосий максади, қурилишни амалга оширувчи 
корхоналариннинг меъёрий ишлашлари, қурилишга бўлган эхтиёжнинг 
қондирилиши ва ахоли ўртасида қурилиш жараёнига бўлган хизматларни 
юкори даражада яхшилашга қаратилган сифатли хизматлар кўрсатишдан 
иборат. 
Қурилиш индустрияси корхоналарининг биринчи галдаги вазифалари 
сифатли хизматлар кўрсатиш, шу билан бирга қурилиш жараёнига бўлган 
эхтиёжларни қондириш ва таъминловчи (етказиб берувчи)лар билан доимо 
алоқада бўлиб, қурилиш маҳсулотларини ракобатбардошлигини оширишдан 
иборат. Мазкур сохада муаммолар тўпланиб қолганлигига қарамай, 
инновациялар ва бошқарувнинг илғор усулларини қўллаш имконияти юқори 
бўлган тизимлардан бири ҳисобланали. 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 28 декабрдаги Олий 
Мажлисига Мурожаатномасида [1], шунингдек, Фаол инвестициялар ва 
ижтимоий ривожланиш йили Давлат дастури лойиҳасида белгиланган мақсад 

---

21 
ва вазифалар қурилиш индустрияси ходимларига ҳамда қурилишни 
такомиллаштириш ундан самарали фойдаланиш бўйича илмий иш олиб 
бораётган илмий тадқиқот ва изланувчиларнинг зиммасига ҳам улкан 
масъулият юклайди. 
Бу 
маъсулиятли 
вазифалардан 
бири 
бугунги 
кунда 
қурилиш 
индустриясида 
қурилиш 
махсулотларининг 
рақобатбардошлигини 
таъминлашда инновацион ечим (тадбир)лар асосида, қурилиш корхоналарида 
рақобатни ошириш орқали бошқарув самарадорлигига эришиш, янгитурдаги 
(замон талаби асосида) юқори сифатли махсулотларни ишлаб чиқариш ва энг 
арзон нарxларда сотиш ҳамда самарали қурилиш фаолиятини амалга ошириш 
муаммоларига ечим топишдан иборатдир. 
Қурилиш индустрияси корхоналарининг маҳсулот рақобатбардошлигини 
ошириш Ўзбекистон Республикасида замонавий қурилишларни амалга 
ошириш учун асосий муаммо бўлиб, уни хал этиш барқарор иқтисодий 
ўсишга эришишда, иқтисодий ва теxнологик xавфсизликни таъминлаш ва 
умуман олганда миллатнинг фаровонлигини таъминлашда мухим рол 
ўйнайди. 
Глобаллашув 
жараёнлари 
ва 
Ўзбекистон 
Республикаси 
иқтисодиётининг ривожланиши билан боғлиқ рақобатбардошликни ошириш 
вазифалари алохида ахамият касб этади. 
Қурилиш индустрияси корхоналарининг маҳсулот рақобатбардошлиги 
мамлакатнинг жахон бозоридаги мавқеини тўлиқ ифодалайди. Шу билан 
бирга, Республикада замонавий қурилишларни амалга оширувчилар учун 
рақобат майдони сезиларли даражада кенгаяди. Махаллий қурилиш 
корxоналари xорижий компаниялар билан нафақат ташқи бозорларда, балки 
ички бозорда хам рақобатлашишлари зарур бўлади. 
Қурилиш 
индустрияси 
корхоналарида 
ягона 
умумий 
рақобатдошлик 
концепцияси 
мавжуд 
эмас. 
Демак, 
қурилиш 
махсулотларининг рақобатбардошлиги иқтисодиётнинг барча бўғинларида 
ўзини намоён қиладиган кўп мезонлилик концепциядир. Қурилиш 
материаллари, қурилиш корхоналари, ходимларва менежмент (бошқарув) шу 

---

22 
жумладан, 
қурилиш 
индустрияси 
корхоналарининг 
маҳсулот 
рақобатбардошлигини таъминлаш билан боғлиқ масалалар. 
Қурилиш индустрияси корхоналарининг маҳсулот рақобатбардошлигини 
оширишда, биринчи навбатда қурилиш индустриясида шу рақобатни вужудга 
келтирадиган меҳнат бозоридаги рақобатдошлик обеъктларига эътиборни 
қаратиш мақсадга мувофиқдир.
Бизнинг фикримизча қурилиш индустриясининг меҳнат бозорларидаги 
рақобатбардошлик 
объектлари 
(кўрсаткичлари)қуйидаги 
1-расмда 
келтирилган мантиқий муносабатлар асосида пирамида кўринишида 
қурилиши (бўлиши) мумкин. 
Инсон 
капитали 
Меҳнат қилишлилик
қобидияти 
меҳнат ресурслари 
ходимлар 
ишчилар 
ишчи кучи 
1-расм — Қурилиш индустрияси меҳнат бозорида ўзи – ўзини бошқариш 
нуқтаи назаридан рақобатбардошлик объектлари пирамидаси. 
Қурилиш индустрияси меҳнат бозорида рақобатбардошлик объектлари 
пирамидаси қуйидагича тавсифланиши мумкин: 
- Рақобатбардошлик пирамидасининг асосий босқичи – иш берувчининг 
талабларини таъминлаш учун ишлайдиган инсоннинг интеллектуал, маънавий 

---

23 
ва 
жисмоний 
қобилиятлари 
мажмуи 
бўлган 
ишчи 
кучининг 
рақобатбардошлиги; 
- Пирамиданинг иккинчи босқичи - ходимнинг (ишчи, мутахассис, 
бошқа ходим, менеджер) рақобатбардошлиги – иш бажарувчининг 
профессионалик 
малакасинининг 
ривожланганлик 
даражаси,иш 
бажарувчининг сифати тавсифи сифатида, ишберувчидан ишчиларнинг 
меҳнат билан (иш билан) таъминланганлиги рақобатбардошлиги; 
- Пирамиданинг 
учинчи 
босқичиқурилишда 
фаолият 
олиб 
бораётганходимларнинг рақобатбардошлиги - алоҳида қурилиш ишларини 
бажарувчи ходимлар ва шахсий, касбий ҳамда ишбилармонлик қобилиятлари 
қараб 
алоҳида 
қурилиш 
монтаж 
ишларини 
бажарувчиходимларнинг 
рақобатбардошлигини аниқлаш; 
- Пирамиданинг тўртинчи босқичи– қурилишда меҳнат ресурсларининг 
рақобатбардошлиги 
– 
меҳнатга 
лаёқатли 
аҳолининг 
ўзига 
хос 
хусусиятларидан иборат бўлиб, у муайян минтақанинг қурилиш индустрияси 
фаолиятида иштирок этиш самарадорлигини белгилайди; 
- Пирамиданинг бешинчибосқичи– қурилиш корхонасидагимеҳнат 
салоҳиятининг рақобатбардошлиги бўлиб, бу ходим меҳнатнинг исталган 
ижтимоий мавқеига эришиш учун қурилиш индустрияси меҳнат бозорининг 
ижтимоий-иқтисодий механизмида иштирок этиш қобилияти сифатида 
қаралишини эътиборга олиш керак; 
- Пирамиданинг 
охирги 
босқичи 
инсон 
капиталининг 
рақобатбардошлиги бўлиб, шахсни нафақат жисмоний ва маънавий, балки 
ижодий ва тадбиркорлик қобилиятлари билан бирлаштирибгина қолмай, 
натижада қурилиш индустрияси бозорларида маҳсулот ва корхоналарнинг 
рақобатбардошлигини шаклланишини белгилайди. 
Бундан 
ташқари 
қурилиш 
индустрияси 
корхоналарида 
қурилишмахсулотларининграқобатбардошлигинитаъминлашгаэришиш 
учун 
қуйидаги вазифаларнинг ечимини албатта топишзарур бўлади: 

---

24 
 Инновацион 
тадбирлар 
асосида 
қурилиш 
маҳсулотларининг 
рақобатбардошлигини таъминлашнинг мохиятини ва хусусиятларини 
аниқлаш; 
 Инновацион 
тадбирлар 
асосида 
қурилиш 
махсулотларининг 
рақобатбардошлигига таъсирқилувчи омилларни аниқлаш; 
 Инновацион 
тадбирлар 
асосида 
қурилиш 
махсулотларининг 
рақобатбардошлигини таъминлаш моделларини аниқлаш ва уларга ечим 
топишдан иборат. 
Фойдаланилган адабиётлар 
1. “Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиеевнинг Олий 
Мажлисга Мурожаaтномаси” Тошкент шаҳри 2018 йил, 28 – декабр. 
2. “Қурилиш 
соҳасини 
давлат 
томонидан 
тартибга 
солишни 
такомиллаштириш қўшимча чора-тадбирлари тўғрисида”ги Ўзбекистон 
Республикаси Президенти Фармони. Тошкент шаҳри 2018 йил, 14 – ноябр. 
3. Ўзбекистон Республикаси Президентининг Қарори “2016 — 2020 
йилларда қурилиш индустриясини янада ривожлантириш чора-тадбирлари 
дастури тўғрисида” Тошкент ш., 2016 йил 28 сентябрь. 
4. Ш.М.Мирзиёев.“Миллий тараққиёт йўлимизни қатъият билан давом 
эттириб, янги босқичга кўтарамиз” - Тошкент: «Ўзбекистон» НМИУ, 2017.- 
592 б. 
5. 
Дж.О.Шонесси, Конкурентный маркетинг: Стратегический подход, 
СПб.: Питер, 2002.
6. Фатхутдинов Р.А. Конкурентоспособность: экономика, стратегия, 
управление. Серия "Высшее образование"- М.: ИНФРА-М, 2000. - 312с. 

---

25 
МАРКЕТИНГ ФАОЛИЯТИДАГИ РИСК ВА УНИ БАҲОЛАШ 
КЎРСАТКИЧЛАРИ