|
кат. ўқит. Рахмонова Ф.М. (СамДАҚИ),
кат. ўқит. Пўлатов З.М. (СамДАҚИ),
Турдимуродов Ж.И., Муродов Р. СамДАҚИ талабалари
Бозор муносабатлари шароитида фаолият кўрсатаётган барча хўжалик
субъектлари рақобат муҳитида ҳаракат қилишига тўғри келади. Бозордаги
рақобатнинг
кун
сайин
ривожланиб
бориши
рақобатбардошлик
тушунчасининг пайдо бўлишига асос бўлди. Иқтисодиётга доир адабиётларда
“рақобатбардошлик” тушунчаси қўлланиладиган объектдан келиб чиқиб, ҳар
хил талқинга эга бўлади. Ташкилот рақобатбардошлиги – бу рақобат
муҳитида мувоффақиятли кураш олиб бориш ва унинг шартларига тез
мослашиб кетиш билан белгиланади.
Қурилиш
материаллари
ишлаб
чиқариш
корхоналарининг
рақобатбардошлиги деганда, унинг мувоффақиятли фаолиятини, иқтисодий
стабиллигини ва ўсувчанлигини белгилаб берувчи аниқ бир рақобат
устунлиги тушунилади. Ушбу турдаги рақобат устунликлари мисолида
қуйидагиларни келтириш мумкин:
қурилиш материалларининг сифати;
қурилиш материалининг асосланган нархи;
қурилиш материали ишлаб чиқариш корхонасига бўлган ишонч;
соҳага доир ишдаги малака;
91
бошқарувнинг замонавийлиги ва ҳоказо.
Қурилиш
материаллари
ишлаб
чиқариш
корхоналарининг
рақобатбардошлигини
таъминлаш
учун,
албатта,
ушбу
турдаги
ташкилотларнинг рақобат даражасини белгилаб берувчи омилларни инобатга
олиш муҳим аҳамиятга эгадир. Корхона стратегияси яратилишида ва ҳаётга
тадбиқ этилишида ушбу омиллар муҳим ўринга эга. Қурилиш материаллари
ишлаб чиқариш корхоналарининг келажак фаолиятини режалаштиришда
рақобатбардошлик омиллари инобатга олиниши шарт. Стратегия ташқи ва
ички омилларга тўлиқ мос келмаса, унинг амалга ошиши номаълум бўлиб
қолаверади. Бунда асосан икки омилга эътибор бериш лозим:
1.
тармоқдаги рақобат вазияти;
2. корхонанинг ички шарт-шароити ва рақобат мавқеи. [1]
Қурилиш материаллари ишлаб чиқариш корхоналари билан боғлиқ
бўлмаган омиллар – ташқи омиллар саналади. Ташқи омиллар сифатида
қуйидагиларни мисол келтиришимиз мумкин:
тармоқдаги, ҳудуддаги ва мамлакатдаги инвестицион муҳитнинг
шартлари;
техника ва технологиянинг таққиёти;
қурилиш материаллари бозоридаги рақобат даражаси;
хом-ашё билан таъминланганлик даражаси ва ҳоказо.
Ички омиллар сифатида:
ишлаб чиқаришга янги техникани жорий этиш;
прогрессив технологияни жорий этиш;
ишчиларнинг малакавий даражасини ошириш;ходимлар ўртасида
рақобат муносабатларини ўрнатиш ва бошқа қатор омилларни мисол
келтириш мумкин (расм 1).
92
Расм 1. Қурилиш материаллари ишлаб чиқариш корхоналарининг
рақобат даражасини белгиловчи омиллар.
Қурилиш материаллари ишлаб чиқариш корхоналарининг бозордаги
рақобат вазиятини белгилаб берувчи яна бир муҳим омиллардан бири бу
маркетинг тадқиқотларига асосланган замонавий бошқарув тамойилларидан
ва усулларидан фойдаланишдир. [2]
Бозорни ўрганиш ва унинг шартларига мослашиш ёрдамида қурилиш
материаллари ишлаб чиқариш корхоналарининг рақобатбардошлигини
оширишга йўналтирилган тадбирлар мажмуасини маркетинг сифатида қараш
мумкин. Маркетинг – бу зарурият ва эхтиёжни қондиришга йўналтирилган
кишилик фаолияти тури. Маркетинг – бу бозорни таҳлил қилиш асосида
маблағ тушумини ташкил қилиш ва муайян талабгорларнинг талабларини
қондиришга йўналтирилган, маркетинг дастури ёрдамида бозорда савдо
қилиш тактикаси ва стратегиясини ишлаб чиқаришни ташкил қилувчи
комплекс тизим ҳисобланади. [3]
Қурилиш материаллари ишлаб чиқариш маркетинги стабиль ва ўсувчан
буюртма
портфелини
таъминлашга,
корхонанинг
бозордаги
ўрнини
мустаҳкамлашга йўналтирилади.
Қурилиш
материаллари
ишлаб
чиқариш
корхоналарининг
рақобатбардошлигини
таъминлашга
йўналтирилган
маркетинг
93
тадқиқотларининг самараси, албатта маркетинг хизматларининг ташкил
қилиниши билан боғлиқдир. Маркетинг хизматини ташкил қилиш деганда,
унинг вазифаларини бажарувчи таркибий бўлимларнинг тузилиши ва
уларнинг ўзаро маьсулиятларини ҳамда боғлиқликларини ифодаловчи
тизимни яратиш тушунилади.
Қурилиш материаллари ишлаб чиқариш корхоналари маркетинг
хизматини ташкил этилиши қуйидаги шаклларда бўлиши мумкин:
қурилиш материаллари маркетинги хизматининг махсус вазифалари –
бозорни ўрганиш, товар ҳаракати, баҳо, талабнинг шаклланиши, сотишни
рағбатлантириш ва бошқаларнинг бажарилишини уюштириш шаклида;
қурилиш материаллари маркетинги вазифаларини бозорлар бўйича
ижро этиш шаклида;
қурилиш
материаллари
маркетинги
вазифаларини
корхона
маҳсулотлари ёки улар гуруҳлари бўйича бажариш тарзида.
Қурилиш материаллари маркетинги хизматларини ташкил этишда икки
жиҳат муҳим: мақсадлар ва маркетинг хизмати мақоми.
Мақсадни танлаш. Кўпгина ташкилот раҳбарлари ҳозирги пайтда ўз
корхоналарининг асосий мақсади сифатида энг юқори фойда олишни
кўрсатадилар. Лекин бу танлов етарли даражада мақбул бўлмаслиги мумкин.
Айтайлик, агар корхона узоқ келажакни кўзлаб иш юритаётган бўлса, бу
ҳолда у анчагина маблағни НИОКРга, асосий сармояга, ишлаб чиқариш
тайёргарлигига ва кадрлар малакасини оширишга сарфлаши керак. Бу
тадбирларнинг
ҳаммаси
қурилиш
материаллари
ишлаб
чиқариш
харажатларини кўпайтиради ва фойданинг камайишига олиб келади. Катта
фойда олиш, яқин келажакда фойдани кўпайтиришга бўлган ёндашиш ҳар
доим ҳам узоқ муддатли ривожлантиришни таъминламаслиги мумкин.
94
Расм 2. Қурилиш материаллари ишлаб чиқариш корхоналарининг
рақобатбардошлик кўрсаткичлари.
Маркетинг хизмати мақоми. Қурилиш маҳсулотлари ишлаб чиқариш
корхоналарининг
маркетинг
бўлими
диққат
марказида
қурилиш
махсулотининг пировард истъемолчилари билан боғлиқ барча муаммолар
бўлиши керак, бу пайтда бошқа бўлинмалар ўз эътиборини турли жузъий
вазифаларга қаратган бўлади шунинг учун ҳам маркетинг бўлими бутун
Т
Do'stlaringiz bilan baham: |
