“mashinasozlik” fakulteti «Yer usti transport tizimlari» kafedrasi

Shahar  yo`llari  –  aholi  yashash  joylari,  shahardan  tashqari  aloqa  va  harakat 
hizmati uchun mo`ljallangan. 
Yuqoridagi  aytib  o`tilgan  avtomobil  yo`llari  umum  foydalanuvchi  yo`llarga 
kiradi. Bundan tashqari: 
Kurort yo`llari – kurort joylashgan joylarda dam oluvchilarga hizmat qiladi. 
Avtomobil  yo`llari  xalq  xo`jaligi  va  ma’muriy  idoralarga  ta’aluqligi,  ularni 
qurish, ta’mirlash va ishlatish uchun zarur bo`lgan mablag` ta’minlangan idoralar bilan 
belgilanadi va tasniflanadi. 
Avtomobil  yo`llarini  loyihalash  –  yo`lovchi  va  yuklarni  tashish  hajmi, 
harakatdagi tarkibni xavfsiz harakatlanishini ta’minlash uchun xizmat qiladi. 
Yo`llar tabiiy-iqlim sharoiti, xalq xo`jaligidagi ahamiyati bo`yicha har xil texnik 
miqdorga  ega  bo`lishi  mumkin.  Avtomobil  yo`llari  umumiy  yo`l  tarmog`idagi 
ahamiyati,  hisoblangan  jadalligiga  qarab  besh  toifaga  bo`linadi.  Harakatning  noaniq 
jadalligida  esa  o`rtacha  bir  oyda  sutkalik  jadallik  holati  1,5  barobarga  oshadi.  Har  bir 
toifadagi yo`llar uchun texnik me’yor belgilangan: yo`lning yurish kengligi, harakatdagi 
chiziqlar  soni,  tik  ko`tarilish,  nishoblik,  burilish  radiusi  va  boshqalar.  U  quyidagi 
jadvalda o`z ifodasini topgan (1-jadval). 
 

---

 
24 
1-jadval. 
№ 
Avtomobil yo`llarining xalq 
xo`jaligidagi axamiyati va 
tashish mohiyati 
Hisoblangan ja-
dallik avtomo-
bil/kecha kunduz 
Hisoblangan 
yukli zo`riqi-
shi mln. t/yil 
Toifasi 
1 
Umumdavlat, 
respublika 
ahamiyatiga 
ega 
bo`lgan 
avtomobil 
yo`llari, 
katta 
shaharlardan 
tayyoragohlarga 
boradigan yo`llar 
>7000 
>3000 
7000 gacha 
- 
- 
1 
2 
2 
1-2 
toifaga 
kirmaydigan 
umumdavlat, 
respublika 
ahamiyatiga  ega  bo`lgan  yo`llar, 
viloyat  yoki  tuman  ahamiyatiga 
ega  bo`lgan  asosiy  yo`llar,  aholi 
yashovchi  joylarga,  temir  yo`l 
bo`linmalarga,  ommaviy  dam 
olish  joylariga  olib  boruvchi 
yo`llar, 
tashkilotlar, 
shu 
jumladan 
ularni 
bog`lovchi 
yo`llar. 
>1000 
3000 gacha 
 
- 
3 
3 
Katta 
hajmli 
va 
o`lchamli 
yuklarni  avtomobil  yordamida 
tashiydigan  sanoat  korxonalari 
yo`llari 
- 
- 
>1 
<1 
3-P 
4-P 
4 
3-toifaga  kirmaydigan  viloyat, 
tuman,  mahalliy  ahamiyatga  ega 
bo`lgan 
avtomobil 
yo`llari, 
sanoat  korxonalarining  umumiy 
yo`l tarmog`lari va katta qurilish 
inshoatlariga 
olib 
boruvchi 
yo`llar 
200-1000 
- 
4 
5 
4-toifaga  kirmaydigan  mahalliy 
ahamiyatga  ega  bo`lgan,  ichki 
yo`llar,  jamoa  xo`jalik  yo`llari, 
hizmat  qilish  va  qo`riqlash 
yo`llari 
<200 
- 
5