“mashinasozlik” fakulteti «Yer usti transport tizimlari» kafedrasi

 
Tayanch  so`z:  texnik  shart,  ko`ndalang  kesim,  yo`l  ko`tarmasi,  chegaralanuvchi 
harakat, harakat bo`lagi, butun yo`l uzunligi, rumb, piket, yo`lning egri qismi, serpantin. 
 
1. Ko`ndalang kesim qismlari. 
Yo`l  o`qiga  tik  qilib  kesilgan  tekislik  yuzasining  masshtab  hisobida 
kichraytirilgan ko`rinishiga ko`ndalang kesim shakli deyiladi (16-rasmda keltirilgan). 
 
16-rasm. Yo`lning ko`ndalang kesim bo`yicha qism (element)lari. 
A  –  bitta  qatnov  qismli;  B  –  ajratish  yo`lagi  bo`lgan  ikki  qatnov  qismli; 
1  – 
ariqchaning  tashqi  yonbag`ri;  2  –  marzaning  mustaxkamlovchi  yo`lagi;  3  –  yo`l  o`qi;  4  –  qatnov 
qismining  qirg`og`i;  5  –  uyma  qoplama  qirg`og`i;  6  –  ariqchaning  ichki  yonbag`ri;  7  –  marza;  8  – 
qatnov  qismi;  9  –  tuproqli  ko`tarma  (polotno),  10  –  qatnov  qismining  o`qi;  11  –  uyma  qoplama 
yonbag`ri; 12 – ajratuvchi tasma (polotno).  

---

 
39 
Yo`l qurilish idoralariga yo`l ko`tarmasi va yo`l inshoatlarini qurish uchun ajratib 
berilgan  yerga  ajratilgan  joy  deb  ataladi.  Uning  kengligi  qurilayotgan  yoki  qayta 
qurilayotgan yo`llar uchun yo`l toifasiga qarab belgilanadi.  
Ko`ndalang  kesim  bo`laklarining  asosiy  qismini  inshoat,  qatnov  qismi  va 
marzalar  qurilishi  uchun  mo`ljallangan  yo`l  ko`tarmasi  tashkil  etadi.  Yo`lning  asosiy 
qismi  bevosita  transport  vositalarining  harakatlanishi  uchun  xizmat  qiladi.  Unda  bir 
necha  qatlamdan  iborat  yo`l  ko`ylagi  qilinadi.  Uning  eng  ustki  qatlami  muhim 
hisoblanib berkituvchi qatlam deyiladi.  
Qatnov  qismining  har  ikki  tomoniga  avtomobillarni  to`xtab  turishi,  qurilish 
yuklarini tushirish uchun marzalar qilinadi. 
Yo`l  ko`tarmasidan  tashqaridagi  yo`l  binolari,  zahiradagi  va  aylanib  o`tish 
yo`llari,  piyoda  va  velosiped  yo`laklari,  daraxtlar  ekish  uchun  ajratilgan  maydonga