Kafedrasi husanov nishonboy abdusattorovich dilmurodova nilufar asatullayevna

Abu Rayhon Beruniy 
 
8-topshiriq.  
 
Abu Rayhon Beruniyning iqtisodiy ixtirosi 
Pul paydo bo‘lgan davrdan boshlab, ayniqsa, tanga shaklidagi turli metallardan 
pul zarb etish boshlangan. Misrda Movaroynnahr va Xurosonda juda katta miqdorda 
to‘la  qiymatga  ega  bo‘lmagan  tangalar  zarb  etish  avjga  chiqqan.  Masalan, 
muomalada  bo‘lgan  “Ismoiliy”  dirhamlari  qimmatga  ega  bo‘lmagan  metallardan 
zarb  qilingan.  Buxoro  dirhami  -  “gitrifiy”  yoki  past  sifatli  kumushdan  yasalgan 
“Muhammadiy”  tangalar  muomalaga  chiqarilgan.  Bunday  hol  turli  xil 
qallobliklarning, aldashlarning kuchayishiga qulay sharoit yaratdi. Buning oqibatida 
oltin  dinorlar  ham  muomalada  qatnashmay  qolishiga  olib  keldiki,  natijada  oltin 
tangalar oddiy tovarlar kabi tortib beriladigan vaziyat vujudga keldi.  
Ma’lumki, Abu Rayhon Beruniy mineralogiya va metallshunoslik bo‘yicha o‘z 
davrining eng yirik olimi edi. U iqtisodiy taraqqiyotga putur yetkazayotgan bunday 
ahvolga  qarab  turmadi.  U  juda  katta  tadqiqotlar,  izlanishlar,  amaliy  tajribalar 
o‘tkazib,  minerallar  tarkibidagi  qimmatbaho  metallar  hissasini  oppish  uslubi  - 
maxsus  o‘lchov  asbobini  yaratdi.  Bu  asbob  pul  munosabatlari  tarixida,  uning 
rivojlanishida bebaho ahamiyatga ega bo‘ldi. Bu asbob yordamida turli metallardan 
yasalgan tangalar tarkibidagi qimmatbaho metallarning haqiqiy miqdorini o‘lchash 
mumkin bo‘ldi. Bunday asbobning yaratilishi pullar o‘rtasidagi haqiqiy nisbatlarni 
aniqlash, ularni o‘zaro almashtirishning adolatli asoslariga ega bo‘lish imkoniyatini 
berdi. Beruniy o‘zi yasagan asbobning tuzilishini, uning qanday mexanizmlardan va 
qay usulda yasalganini “Mineralogiya” nomli asarida bayon qilgan.