Kafedrasi husanov nishonboy abdusattorovich dilmurodova nilufar asatullayevna

Mustaqil ta’lim 
Istalgan she’rni ifodali yod olish. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

195 
 
36-MAVZU. IQTISOD VA HAYOT
 
 
Inflatsiya 
Inflatsiya  –  iqtisodiyotga  tegishli  jarayon  bo‘lib,  bunda  muomaladagi  qog‘oz 
pulning haddan tashqari ko‘payib ketishi ro‘y beradi. U chiqarolgan qog‘oz pullar 
miqdori  o‘zgarmagan  sharoitda  ishlab  chiqarishning  pasayishi  natijasi  ham  ro‘y 
berishi  mumkin.  Inflatsiya  baholar  o‘sishi,  aholi  turmush  darajasining  pasayib 
ketishi tufayli ham yuz beradi. 
“Inflatsiya” so‘zi qayerdan kelib chiqqan? 
Shimoliy  Amerikada  1861-1865-yillardagi  fuqarolar  urushi  davrida  grinbek 
deb  ataluvchi  qog‘oz  pullarning  haddan  ortiq  miqdori  (450  mln.qog‘oz  pullar) 
muomalaga  chiqarilgan,  ammo  ularning  xarid  qobiliyati  2  yil  ichida  60  foizga 
tushgan. Natijada inflation - bo‘rtib chiqish ma’nosini beruvchi lotin so‘zidan paydo 
bo‘lgan “Inflatsiya” tushunchasi ilk bor ishlatila boshlangan. 
Inflatsiya – iqtisodiy organizmning paydo bo‘lgan moliyaviy buzilishga tezkor 
reaksiyasi,  uning  oldini  olish  harakati,  tovarlar  va  pul  o‘rtasida  muvozanatni 
saqlashga erishish lozimligini ko‘rsatuvchi belgidir. 
Yoyilish joyini hisobga olgan holda quyidagi inflatsiya bo‘lishi mumkin: 
-   lokal (bir mamlakat doirasida); 
-   jahon (bir necha davlatlar yoki mintaqalarda); 
Rivojlanish tavsifiga bog‘liq holda quyidagi inflatsiyani ajratish mumkin: 
-   ochiq (hech kim uni ushlab turmaydi va boshqarmaydi); 
-   yashirin (bu holda davlat sun’iy  yo‘l bilan baholar  o‘sishini ushlab turadi va 
yangi deb aytiladigan tovarlarga baholarni oshradi va h.k.). 
Baholar o‘sish sur’atlarini hisobga olgan holda inflatsiya quyidagicha bo‘ladi: 
-  o‘rmalovchi,  me’yorida  bo‘ladigan  inflatsiya,  bunda  baholar  sekin,  lekin 
to‘xtovsiz o‘sadi; 
-   sakrab  boruvchi.  Bunda  baholar  keskin  o‘sa  boshlaydi.  Sakrab  boruvchi 
inflatsiyada  uzoq  muddatli  va  ayrim  o‘rta  muddatli  bahosi  qimmat 
loyihalarning amalga oshirilishi to‘xtatiladi. 
Inflatsiyaning yana bir turi – giperinflatsiyadir.  
Bunda kreditlar faqat o‘ta qisqa muddatga beriladi. Giperinflatsiya ro‘y bersa, 
aholi  puldan  qochadi,  pullar  o‘ta  qadrsizlanadi.  Aholi  esa  o‘z  mablag‘larini  pul 
shaklida  tutib  turishga  bo‘lgan  xohishini  yo‘qotadi  va  ularni  moddiy  ne’matlarga 
sarflaydi. 
Inflatsiya, naqd pullarning qadrini yo‘qotib, har xil sinflar o‘rtasida daromadlar 
va  boylikning  qayta  taqsimlanishiga  salbiy  ta’sir  ko‘rsatadi,  mehnatkashlar 
ahvolining  yomonlashiviga  olib  keladi,  ularning  hayot  darajasini  pasaytiradi, 

---

196 
 
ishsizlikni ko‘paytiradi. 
Davlat  pul  siyosatini  mustahkamlash,  daromadlarni  tartibga  solish,  baholarni 
cheklash bilan inflatsiya o‘sishiga bardosh beradi.