Operatsion tizimlar

/m 
-co‘ngi saqlash buyrug‘idan so‘ng o‘zgartirilgan fayllarni tiklash;  
/n  
- o‘chirilgan fayllarnigina tiklash.  
/b, /a, /n  - kalitlari bir vaqtda ishlatilmaydi. 
Misol, a: diskning ABMSHR katalogidagi va qism kataloglaridagi kengaytmasi  .txt 
bo‘lgan fayllarni s: qattiq diskdagi nusxalaridan tiklash buyrug‘i: 
 
restore c: a:g‘ABMSHRg‘*.txt /s 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                         
 

---

43 
 
                                7 - Mavzu 
MS DOS OTda fayllar,papkalar va disklar bilan ishlash. 
                                        Reja. 
1.MS DOS OTda  fayllar bilan ishlash. 
        2.MS DOS OT da  papkalar bilan ishlash. 
        3.MS DOS OT da  disklar bila ishlash. 
Fayl  tushunchasi,  uning  nomi,  kengaytmasi.  Fayl  atributi.  Qattiq  disk  va  yumshoq 
disklardagi barcha ma’lumotlar fayllarda saqlanadi. Disklar lotin alfavitining harflari bilan 
belgilanadi,  masalan,  A:, B:, C:, D: va hokazo. Odatda, yumshoq disklarga  mo‘ljallangan 
disk  yurituvchilar  A:  va  B:  disk  yurituvchi,  C:,  D:  va  hokazolar  qattiq  disk  (vinchester) 
uchun ajratilgan bo‘ladi. 
  Fayl - ma’lum bir ma’lumot saqlanuvchi diskning nomlangan sohasi. Demak, har bir 
fayl o‘z nomiga ega bo‘lishi, uni foydalanuvchi va operatsion tizim tushunishi va ishlatishi 
kerak. Diskda ma’lumotni boshqa bir  yo‘sinda yozib bo‘lmaydi. Hattoki, birgina so‘z yoki 
harfni masalan,  “a” harfini diskka yozish lozim bo‘lsa unga nom   berib, fayl ko‘rinishida 
diskka yozish kerak. 
 Fayllar  ikki  turda,  matnli  va    ikkilik  tizimida  bo‘ladi.  Matnli  fayl  foydalanuvchi 
o‘qishi uchun mo‘ljallangan. Fayllarni, odatda, ish jarayonida foydalanuvchi tashkil etadi. 
 Faylning asosiy belgilari 

 uning nomi, uzunligi(bayt hisobida), tashkil etilgan sanasi 
(kun, oy, yil), vaqti (soat va daqiqa) hisoblanadi. Fayl nomi, hajmi, tashkil qilingan sanasi 
va vaqti uning atributi deyiladi. Fayl asosiy nomga  va kengaytmaga(uzunligi asosan uchta 
simvoldan iborat bo‘ladi) ega bo‘lishi mumkin. Fayl nomi va uning kengaytmasi bir-biridan 
nuqta bilan ajratiladi, masalan, 
autoexec.bat 
turbo.exe 
anketa.doc 
Fayl  nomi  va  kengaytmasi  katta  yoki  kichik  lotin  alifbosi  harflari,  sonlar  va 
simvollardan iborat bo‘lishi mumkin. 
Faylning  nomida  uning  kengaytmasini  berish  shart  emas,  lekin  fayl  mazmuniga  qarab 
kengaytma  berilsa,  uni  ishlatish  qulay  bo‘ladi.  Ko‘pchilik  amaliy  dasturlar  fayl 
kengaytmasiga qarab tezda yuklanadi, bu esa, o‘z navbatida vaqtni tejaydi. Masalan,  

 .exe, .com - bajariluvchi dasturlar; 

 .bat - buyruqli (Batch) fayllar; 

 .bas - Beysikdagi dastur; 

 .pas - Paskaldagi dastur; 

 .doc - Word matn muharriridagi matnli fayl; 

 .xls - Excel elektron jadvalidagi jadvalli fayl va hokazo. 
 

---

44 
 
 *  va  ?  belgilarining  ishlatilishi.  Fayllarni  qisqacha  nom-  lashda  *  va  ?  belgilari 
ishlatiladi. * simvoli fayl nomi va kengaytmasidagi ixtiyoriy sondagi simvollarni belgilaydi. 
? simvoli fayl nomi va kengaytmasidagi ixtiyoriy bitta simvolni belgilaydi. 
Masalan: 
*.doc 

 diskdagi kengaytmasi .doc bo‘lgan barcha fayllar;