Kartografiya va geovizuallashtirish

 
5.2. Relefning soya nur tushirib tasvirlanishi 
Soya nur tushirgan holda tasvirlash relefni tasvirlashning usullaridan biridir. 
Ushbu  usul  borliq  haqidagi  ma‘lumotlar  modelini  hosil  qilish  imkoniyati  bo‗lib 
(5.7-rasm), aynan shu tarzda yuzaning modelini hosil qilish mumkin. 
5.7-rasm.Yuzaning modeli 
(Ushbu  rasm  rastr  ma‘lumotlaridan  hosil  qilingan  soya  nur  tushirilgan  relefga  misol 
bo‗lib, unga perspektiv ko‗rinish berish uchun aylantirilgan) 
Soya  nur  tushirilgan  relef  tasvirlari  yuza  haqidagi  aniq  joy  balandligi 
to‗g‗risida ma‘lumotlarni bermasa-da, joy relefini tasavvur qilish mumkin bo‗ladi. 

---

 
 
98 
Lekin  ko‗pchilik  o‗quvchilar  gorizontallar  orqali  tasvirlangan  yuzaning  relefini 
tasavvur  qilishlari  qiyin.  Shuning  uchun  joy  relefini  to‗liq  qo‗rish  va  tasavvur 
qilish  uchun  soya  nur  tushirilgan  modellardan  foydalanish  maqsadga 
muvofiqdir.Hozirgi  paytda  har  ikkala  usuldan  umumiy  holda  joy  relefini 
tasvirlashda foydalanilmoqda (5.7-rasm). 
GAT  paydo  bo‗lishidan  oldin soya  nur orqali  tasvirlash  ishlari  odatda qo‗l 
yordamida  olib  borilgan  bo‗lib,  bugungi  kunda  esa  yuqori  sifatli  kartalarni 
yaratishda  GAT  yordamida  raqamli  usullardan  foydalanilgan  holda  ancha  oson 
amalga  oshirilmoqda.  Ushbu  raqamli  usullarga  misol  sifatida  DEM–Digital 
Elevation  Model,  ya‘ni  RBM  –  Raqamli  balandlik  modelini  ko‗rsatish  mumkin. 
Ba‘zi  bir  usullar  mutaxassislardan  soya  nur  tushirish  yo‗nalishini,  quyoshning 
osmondagi  balandligi  va  boshqa  omillarni  o‗rganishni  talab  etadi.  Ushbu  omillar 
RBM bazasida saqlanadigan balandlik qiymatlari bilan umumlashgan holda har bir 
pikselga  qancha  yorug‗lik  tushishini  hisoblash  uchun  ishlatiladi.  Quyida  ushbu 
parametrlarni  o‗zgartirgan  holda  tasvirning  qay  darajada  o‗zgarishini  ko‗rishimiz 
mumkin (5.8-rasm).