O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Talab  hajmi  (Qd)  –  haridorlar  joriy  vaqtda,  joriy  joyda,  joriy  narhlarda 

xaridorlar  sotib  olishga  tayyor  bo‘lgan  tovar  va  xizmatlar  xajmi.    Talab  xajmiga 

juda  ko‘p  omillar  ta’sir  qiladi.  Masalan:  iste’molchilarning  xoxish  –  istaklari, 

ularning daromadlari hajmi, mazkur tovarning bozordagi narxi, potensial xaridorlar 

soni va boshqalar. 

Talab  narxi  (Pd)  –  joriy  vaqtda  aniq  tovar  va  xizmatlar  uchun  xaridorlar 

tomonidan to‘lanadigan maksimal narx. 

---

Agarda bozordagi real narx, konkret iste’molchi talabi narxidan past bo‘lsa, 

unda  ortiqcha  iste’molchilar  paydo  bo‘ladi,  mazkur  tovar  va  xizmatlar  sotib 

olayotgan shaxs sof foyda oladi.  

Talab  xajmi  va  uni  aniqlab  beruvchi  omillar  o‘rtasidagi  hajm  jihatidan 

bog‘liqlik  talab  funksiyasi  deb  nomlanadi.  Talab  xajmining  bozordagi  narxga 

bog‘liqligining grafik chizmasi  talab egri chizig‘i deyiladi.  

Talab egri chizig‘i  

Talab  hajmi  va  talab  narxi  o‘rtasidagi  teskari  bog‘liqlik  talab  qonuni 

deyiladi.  Bu  qonunning  mohiyati  shundaki,  arag  biror  bir  tovarga  bo‘lgan  narx 

pasaysa,  unga  bo‘lgan  talab  ortib  boradi,  teskarisi,  agar  narx  oshib  borsa,  talab 

xajmi pasayadi.  

Talab  qonuni  ikki  o‘zaro  bog‘langan  samaralar  bilan  tushuntiriladi: 

Daromad samarasi va o‘rnini bosish samarasi.  

Narxlarni  qisqarishi,  bir  tomondan,  real  sotib  olish  qobiliyatini  oshiradi. 

Inson  mavjud  tovarlarni  kamroq,  arzonroq,  sotib  olishi  mumkin,  shu  orqali  unda 

boshqa narsalar sotib olish uchun qo‘shimcha daromad paydo bo‘ladi   - daromad 

samarasi. 

Boshqa  tomondan,  insonlar  qimmat  tovarning  arzoni  bilan  almashtirishga 

harakat qiladilar, natijada yana tovarga bo‘lgan talab oshib boradi – o‘rnini bosish