Qadam yangi 2 кирилл indd

Бир эшикнининг қулфини арра билан кеса-
ётган ўғрини ёши улуғ қария кўриб қолиб:
– Ўғлим, нима қиляпсан? – деб сўрабди.
Ўғри:
– Скрипка чалишни машқ қиляпман, – дебди.
Шунда қария ажабланиб:
– Скрипка машқингда овоз чиқмаяпти-ку, – 
деганида, ўғри шундай дебди:
– Бу скрипкада овоз кейинроқ чиқади. 
Таълим тизимининг таъсири ҳам кейинроқ 
кўринади. Бугунги кунда жамиятда нимаики 

---

111
Қ
камчилик кўрсангиз, сабабини ўқув масаласи 
билан боғлашингиз тўғри бўлади. Кейинги ҳа-
ётимиз фаровонлиги учун аввало бугун таълим 
тизимини яхшилашимиз керак. Таълим фақат-
гина аниқланган маълумотлардан ташкил то-
пмаслиги керак. Аниқ маълумот ва уларни ёд-
лаш билан болаларга таълим берилса, уларнинг 
ижодкорлик ва тасаввур қилиш қобилияти йўқ 
қилинади. Таълим дастурларида, имтиҳонлар-
да биринчи навбатда аниқ фан ва математикага 
кўпроқ эътибор қаратилмоқда. Бу билан ақл ва 
билим даражасининг энг катта мезони бўлган 
ижодкорлик ва ихтирочилик қобилияти вақт 
ўтиши билан пасаяди. Шунинг учун инсонлар 
ҳаёти давомида дуч келган муаммоларни ҳал 
қилишда оддий ечимларни ҳам қолипланган 
дунёқараши сабабли кўролмайдиган ҳолатга 
келиб қолади.
Бир бола дўконга тухум олиш учун кириб-
ди. Сотувчи болага майда-майда тухумларни 
танлаб берибди. Бола сотувчига дебди:
– Нимага менга энг кичик тухумларни тан-
лаб беряпсиз?
– Кўтариб кетишингга осон бўлсин дей-
ман-да, жиян, – дебди сотувчи.
Бола тухумларни олиб, сотувчига камроқ 
пул бериб чиқиб кетаётса, ортидан сотувчи 
бақирибди:

---

112 С
Х
– Ҳой, бола. Берган пулинг кам-ку!
– Санашингизга осон бўлсин дедим-да, ама-
ки...
Инсонларга аниқ маълумотларни сингдириш 
тарғибот деб аталади. Инсонларнинг ижодкор-
лик ва кашфиётчилик қобилиятларини шакл-
лантириб билим ўргатиш усули эса таълимдир. 
Мактабларда ўзгариб турувчи маълумотларни 
тарғиб қилмай, улардаги кашфиётчилик ва мус-
тақил фикрга эга бўлишни шакллантира олсак, 
жамиятдаги барча муаммолар ўз ечимини топа 
бошлайди. Бундай улғайган инсон ким нима 
деса оғиб, алданиб қолмайди. Ўзини, танаси-
ни, иймонини, Ватанини сотмайди. Ўз халқини 
ва Ватанини онгли равишда идрок қилиб сева-
ди. Ватанпарварлик шиорларини тилида ёдлаб, 
пора олувчи, ёмонлик қилувчи инсонларга ўх-
шамайди.
Иккинчи жаҳон урушидан кейинги даврга қа-
райлик. Уруш тугаганда, биз ғолиблардан эдик. 
Япония ва Жанубий Корея мағлуб, хонавайрон 
вазиятда эди. Бизнинг мактабларда ўша давр 
авлод вакилларига бошқача билим берилган. 
Мен тенги авлод эса мактабларда умуман бош-
қача таълим олган. Бугунги мактаб ўқувчила-
ри яна ҳам бошқача маълумот ёдлаётганига 
ишончим комил. Бизда турли авлод вакиллари 
ўз даврида олган билимлар бўйича, қайсиниси 
тўғрилиги устида тортишиб юрган бир вақтда, 

---

113
Қ
Иккинчи жаҳон урушининг мағлуб давлатлари 
таълим тизимини, ёшларнинг ижодкорлик ва 
кашфиётчилик иқтидорларини шакллантириш-
га қаратгани учун ҳам дунёда етакчи ўринга 
чиқиб олди. Ўйлаб кўриб ўзингиз ҳам солишти-
ринг. Етмиш йил аввалги вайроналару қашшоқ-
ликдаги Япония ҳамда Жанубий Корея ва улар-
нинг бугунги куни.
Бўталоқ онасидан сўрабди:
– Онажон, нега бизда ўркачлар бор?
– Чўл жазирамасида сувсизликка бардош бе-
ришимиз учун.
– Она, нега бизнинг туёқларимиз бунчалик 
кенг?
– Оёқларимиз қумга чўкмаслиги учун.
– Она, нега бўйнимиз бунчалик узун?
– Чўлда олис масофаларни кўра олишимиз 
учун.
Бўталоқ ўйланиб қолди. Бироздан кейин яна 
сўради:
– Онажон, унда биз бу ҳайвонот боғида нима 
қилиб юрибмиз?
Бугунги кунда атрофимизда кўплаб қобили-
ятли ва зеҳнли шундай инсонлар борки, ҳайво-
нот боғидаги туялар каби ўз мутахассисликла-
ри тўғри келмайдиган бошқа соҳаларда хизмат 

---

114 С
Х
қилиб юришибди. 
Балки ўз соҳаси ва 
йўналишида фао-
лият юритганида 
жамиятга кўп роқ 
фойда келтирган 
бўлармиди?!
Таълим услуби-
миз сабаб бугун-
ги ёшларда жуда 
кучли хотирада сақлаш ва ёдлаш қобилияти 
шакл ланди. Лекин ўйлаб кўринг, ўз фикрига 
эга бўлиш, фикрини ифодалаш, кашфиётчилик, 
омма олдида гапириш, ўзига ишонч масалала-
ри бўйича таълимнинг ҳиссаси бўлдимикин?
Биз ўз ақлимизни тўғри шакллантириб, 
йўналтира олсак, тезда дунёдаги энг тараққий 
этган давлатлардан бирига айланамиз. Чунки 
юртимиздаги инсонларнинг ақл салоҳияти юк-
сак. Бир тарафдан, тўрт фасл ўз ўрнида келиши 
сабабли миямиз доимий фаолликда бўлади. 
Яна бошқа тарафдан минтақамиз Буюк Ипак 
Йўлининг савдо маркази бўлгани учун одамла-
римиз уддабурон. Ўзим билган ҳолда, «биздаги 
бу неъматдан тўғри ва унумли фойдаланайлик, 
боғчадан бошлаб болаларимизни, бўлажак энг 
кучли олимларимизни ижодкорлик ва ихтиро-
чиликка қаратилган усул ва дастур орқали шакл-
лантирайлик, тарбиялайлик», демоқчиман. Сиз 
Мия тананинг аъзоси си-
фатида яхши шакл ланган 
ва унга тўғри йўналишда 
таълим берилиши – мукам-
мал даражада экилган уруғ-
нинг юз баробар ортиғи би-
лан ҳосил бериши кабидир.