Safin m. G., Rajabov a. I. Va ro‘ziyev yu. S

Amaliy mashg‘ulot-6. 
Ossillograf  yordamida  bioelektrik  potensiallarni  qayd qilish. 
 
Ishning 
maqsadi. 
Ossillograf 
yordamida 
bioelektrik 
potensiallarni  kuzatish va qayd  qilish. 
Ishning  bajarilishi  quyidagi  tamoyil  qonuniyatlariga  asoslangan. 
Ham  hayvon,  ham  o‗simlik  organizmlarida  hayotiy  jarayonlarning 
kechishi,  ularning  hujayra  va  to‗qimalarida  elektr  yurituvchi 
kuchlarning  hosil  bo‗lishi  natijasida  bioelektrik  potensiallarning 
yuzaga  chiqishi  tufayli  amalga  oshadi.  Odatda  biopotensiallarning 
ko‗rsatkich  darajasi  50-150  mvdan  oshmaydi.  Biopotensiallar  o‗zining 
davomiyligi  bo‗yicha  bir-biridan  tubdan  farqlanadi.  Biopotensial 
amplitudasining  noldan  maksimal  ko‗rsatkich  darajasigacha  oshishi 
uchun  sarflanadigan  vaqt  har  xil  holatlarda  millisekundning  bir  necha 
bo‗laklaridan  tortib,  ancha  minutlar  va  hatto  soatlargacha  bo‗lgan 
qiymatlarni  tashkil qiladi.   
Demak,  biopotesiallarning  gers  bilan  ifodalangan  chastotali 
diapazon  tavsifi  taxminan  0  dan  10  kilogers  gacha  bo‗ladi.  Bunda  shu 
narsaga  e‗tibor  qilish  lozimki,  biopotensiallarning  chastota  ta‗siri 
deganda,  uning  harakatlanish  chastotasi  emas,  balki  potensialning  o‗sa 

---

 
65 
borish  vaqti  tushuniladi.  To‗qima  va  hujayralarda  yuzaga  chiqadigan 
biologik  potensiallar  jumlasiga  ion  tabiatli  potensiallar  (haqiqiy 
bioelektrik  potensiallar)  va  oksidlanish-qaytarilish  potensiallari  kiradi. 
Haqiqiy  bioelektrik  potensiallar  hujayra  va  to‗qimalarning  har  xil 
joylarida  ionlarning  notekis  taqsimlanishi  bilan  tavsiflanadi,  ya‗ni  bu 
potensiallarga  ionlarning  assimmetrik  taqsimlanishi  xos. 
Oksidlovchi-qaytaruvchi 
potensiallarning 
yuzaga  chiqishining 
sababi  to‗qimalardagi  nafas  olish  va  glikolitik  jarayonlarning 
jadalligini  o‗zgarishi  va  bunda  farqlanuvchi  qismlarga  ega  bo‗lishi 
hisoblanadi.  Bu  jarayonlar  tufayli  biosubstrat  molekulalari  o‗ziga 
elektron  qo‗shib  oladi yoki  o‗zidan elektronni  chiqaradi.