3.1-jadval Davlat Pensiya jamg‘armasining xarajatlari tizimining 2010-2015 yillar
davomidagi dinamikasi keltirilgan bo‘lib, undan ko‘rinadiki, ya’ni Davlat Pensiya jamg‘armasi
xarajatlari tizimida asosiy ulush Ishlamayotgan pensionerlarga pensiya to‘lovlari hissasiga to‘g‘ri
kelib, uning tutgan ulushi yil sayin umumiy xarajat qismida pasayish xususiyatiga egadir.
Aksincha Pensiya jamg‘armasida yil oxirida qoldiq mavjud bo‘lib, uning ulushi o‘sish
xususiyatiga egadir. Agar 2011 yilda uning ulushi jami xarajatlarning tarkibida 0,01 % ni tashkil
etgan bo‘lsa 2015 yilga kelib 18,9% ni tashkil etgan. Bu esa oxirgi yillarda xukumatimiz
tomonidan Davlat pensiya tizimini isloh qilish, uning mablag‘‘laridan samarali foydalanish
tizimidagi say xarakatlari natijasidir.
Ortiqcha to‘langan pensiyalarning qaytarilishi, pensiyalarni hisoblash tizimini
takomillashuvi natijasida Jamg‘arma hisobida qoldiq hosil bo‘lib, keyingi yillarda pensiya tizimi
dasturlarida belgilangan vazifalar doirasida sarf etilmoqda.
Pensiya jamg‘armasi daromadlari va xarajatlari o‘rtasidagi muvozanatning buzilishini kelib
chiqish sabablari quyidagilardan iborat:
-
pensiya jamg‘armasi daromadlarining shakllanishida korxona, tashkilot va muassasalarda
yuzaga kelayotgan debetorlik va kreditorlik qarzdorliklarning mavjudligi;pensiya jamg‘armasi
daromadlarining shakllanishida tumanda faoliyat yuritilayotgan korxona tashkilotlarda ish
nomalari bo‘yicha belgilangan ishchi xodimlarning to‘liq qatnashmayotganligi;
-
pensiya jamg‘armasida daromadlarning xarajatlardan kamligi, defitsiti yuzaga kelishiga
pensiya jamg‘armasida amal qilayotgan me’yoriy-huquqiy xujjatlarga amal qilinmaganligi va
noto‘g‘ri tayinlangan pensiya turlari hamda fuqarolarga qonunni buzish orqali tayinlangan
pensiyalar ortishi sabab bo‘lgan;
-
pensiya asosini moliyalashtirish uchun zarur bo‘lgan
tariflarning pastligi;
-
muddatidan ilgari to‘lanadigan pensiya imtiyozlari, ustamalarini to‘lash bilan bog‘liq
xarajatlar;
-
mehnat stajini ozligi;
-
pensiya jamg‘armasida faoliyat yuritayotgan ishchi-xodimlarning bilim saviyasining pastligi
va boshqa omillar sabab bo‘lgan.
Nogironlik
pensiyalari
Fuqarolarga mehnat
faoliyatini
amalda uzoq
muddatga yoki butunlay
yo’qotish
munosabati bilan
tayinlanadi: uni tayinlash
tartibi
nogironlik sabablari
va guruhlariga, fuqaroning
ish xaki va ijtimoiy faoliyat
muddatiga bog’liq boladi
O‘zbekiston Respublikasida
davlat pensiyalarining
turlari
Yoshga doir
pensiyalar
Fuqarolarga ma’-lum
yoshga etgan-larida,
ijtimoiy faoliyat
muddatiga va muayyan
yoshga etganligiga
karab butun umrga
tayinlanadi
Boquvchisini yo’qotganlik
pensiyalari
Fuqaroning boquvchilari
vafot
etishi tufayli tuxtab
kolgan daromad manbai-
tirikchilik
vositalari urnini
ma’lum darajada bulsada
koplash yuli sifatida
oilaning mexnatga
layokatsiz a’zolari uchun
tayinlanadi