Кбк: 84(4Авс) ц – 26 Цвейг, Стефан

Маҳкам Маҳмудов
таржимаси
УЧИНЧИ КАБУТАР ҲАҚИДА АФСОНА
Оламнинг яралиши ҳақидаги китобда тубсиз 
тўфон манбалари ва осмон деразалари ёпилиб, 
ёғингарчилик ҳам тингач, Нуҳ
1
кемадан қўйиб 
юборган биринчи кабутар ҳамда иккинчи кабутар 
тўғрисидаги ривоят келтирилади. Аммо учинчи 
кабутарнинг қисмати нима билан тугалланганини 
ким билади? Тўфон балосидан омон қолган жами-
ки жонзотларга бошпана бўлмиш халоскор кема 
Арарат тоғининг
2
чўққисида тўхтади, шунда Нуҳ 
алайҳиссалом атрофига боқиб, фақат ўркач-ўркач 
тўлқинларни кўрди ва биринчи кабутарни қўйиб 
юборди. У булутлардан тозаланган осмон остининг 
бирор жойида ер кўринадими-йўқми билмоқчи эди.
Китобда айтилгандай, биринчи кабутар қанот 
қоқиб, осмони фалакка кўтарилди. У шарқ томонга 
учди, ер кўринмади, у ғарб томонга учди, ер кўрин-
мади. У ҳеч қаерда оёқ қўйиб дам оладиган жой 
тополмади, аста-секин қанотлари тола бошлади. 
Шунда кабутар ер юзида жон сақлаш мумкин бўлган 
бирдан-бир жойга – кема тарафга қараб учди ва тоғ 
чўққисида тин олган кема атрофида айланаверди. 
Нуҳ алайҳиссалом икки қўлини узатди, кабутар 
унинг кафтига қўнди. Нуҳ уни кемага олиб кирди, 
жой берди.
Нуҳ алайҳиссалом етти кун сабр айлади ва бу етти 
кунда ер юзига ёмғир қуймади ва сув аста-секин 
1
Беруний Нуҳнинг Одам Атолик даъво қилгани ҳақида 
ёзади
2
Берунийда Нуҳ кемаси Месопотамиядаги Жудий тоғи 
чўққисида тўхтайди. (Таржимон изоҳлари.).

---

249
Куйган к¢нгил фар¸ди
ердан қайта бошлади; ана шунда Нуҳ иккинчи ка-
бутарни қўлига олди ва учириб юборди. Тонгда учиб 
кетган кабутар шомда маконига қайтди, кабутар 
тумшуғида зайтун баргини олиб келган эди, бу ер 
юзининг тўфондан халос топганлигини англатувчи 
биринчи аломат эди. Нуҳ алайҳиссалом билдики, 
дарахтларнинг учлари сувдан чиқибди, оғир синов 
поёнига етибди.
Нуҳ алайҳиссалом яна етти кун сабр айлади ва 
учинчи кабутарни ҳавога қўйиб юборди, кабутар 
парвоз қилиб, дунё кезиб кетди. Кабутар тонгда 
учиб кетди-ю, шомда қайтиб келмади. Нуҳ алай-
ҳиссалом бир кун кутди, келмади, икки кун кутди, 
келмади. Шунда Одам алайҳиссалом билдики, ер 
юзидан сув қайтибди. У шундан бери учинчи ка-
бутардан дом-дарак эшитмади, бани башар ҳам 
ҳозиргача, шу кунларгача ундан дарак эшитмади.
Мана энди, учинчи кабутарнинг кечмишлари 
ва қисмати ҳақидаги қиссани тингланг. Тонг-ла у 
ҳавоси димиққан, ҳайвонлар сабри тоқати тугаб, 
норозилик билдираётган, туёқ ва тирноқларнинг 
тақиллаши, ваҳший ҳайвонларнинг бўкириши, ви-
шиллаши, ҳуриши, ҳуштаги эшитилаётган қоронғи 
кемадан учиб кетди. У диққинафасликдан поён-
сиз кенгликка, зулматдан ёруғликка учиб чиқди. 
У ёмғир ҳиди анқиган ҳавода қанот қоқиб парвоз 
қилиши билан кўксига теккан эркинлик шабада-
сидан, чексизлик фароғатидан маст бўлди. Қуйида 
сувлар ялтирар, нам пўпанакдай яшил ўрмонлар 
кўринар эди, ўтлоқлардан тонгги ҳовур кўтарилар, 
ўсиб бўй чўзаётган майсаларнинг ширин-шарбат 
ҳиди анқир эди. Тиниқ осмон шишаси ярқирар, 
эндигина балқиган қуёш тоғ чўққиларининг ўр-
качларини юзлаб тонг шафақларига бўяр, бундан 
денгиз қип-қизил бўлиб товланар, яшнаётган ер 
қайноқ қондай кўпирар эди. Кабутар қанот ёзиб 

---

250
Стефан Цвейг
парвоз қиларкан, шуларнинг ҳаммасига ҳайрат 
билан боқар эди, у денгизлар ва қуруқликлар узра 
порлоқ туш кўриб учар ва ўзи қанотли тушга айла-
нар эди. У фалокатдан халос бўлган ер юзига худди 
тангри таоло янглиғ биринчи марта назар ташлади. 
У оламга қараб тўймас эди. У оқсоқол бобо не мақ-
садда кемадан қўйиб юборганлигини ҳам аллақачон 
унутган, қайтиш кераклигини ҳам аллақачон эсдан 
чиқарган эди. Чунки энди олам унга – ватан, осмон 
– қадрдон маскан бўлиб қолган эди.
Учинчи кабутар – ҳазрати Одамнинг вафосиз 
элчиси шу аснода олам саҳролари устида учаверди, 
бахт қуюни, фараҳбахш сабрсизлик шамоли уни 
тобора узоқ-узоқларга учириб кетаверди, ниҳоят, 
кабутарнинг қанотлари толди, қўрғошиндай оғир-
лашди. Ер қудрати билан уни ўзига тортарди, унинг 
ҳорғин қанотлари тобора пастлаб борарди. Энди 
унинг қанотлари ҳўл дарахтларнинг учларига тега 
бошлади. Ва ниҳоят, иккинчи куннинг поёнида 
кабутар ном-насабсиз бир ўрмонзор ичига тушди. 
Олам яралиш вақтида ҳамма нарса шундай ному 
насабсиз эди. Кабутар олис парвоздан сўнг ором олиш 
мақсадида дарахт ларнинг қалин шох-шаббалари 
орасига кўмилди, шохлар уни ҳимоя қилишар, шамол 
аллалар, ўрмон даргоҳида, қалин барглар орасида 
кундузи салқин ва тунлари илиқ эди. Тез орада у ша-
мол эсаётган осмонни ҳам, фусункор кенгликларни 
ҳам унутди, кўм-кўк дарахтлар гумбази унга ёпин-
чиқ бўлди, сонсиз-саноқсиз йиллар эса унинг устига 
қатланаверди.
Кабутар ўзига маскан қилиб танлаган ўрмон 
бизга яқин оламнинг ўрмони эди, бироқ у ерда 
ҳали одамлар яшамасди ва мана шу танҳоликда 
кабутарнинг ўзи ҳам аста-секин тушга айланди. 
Кабутар ям-яшил зулмат оғушига чўмди ва йиллар 
унинг ёнидан ғиз-ғиз ўтиб кетаверди ва ўлим ҳам 

---

251
Куйган к¢нгил фар¸ди
уни эсдан чиқарди, чунки тўфонга қадар оламни 
кўрган ва ҳар наслдан биттадан қолган жонзотлар 
ўлиши ва овчилар ҳам уларни маҳв этиши мумкин 
эмас. Улар ер либосининг эзгу қатларида кўзга 
ташланмай маскан қургандай, кабутар ҳам ўрмон 
тубига яширинди. Тўғри, аҳён-аҳёнда у одамлар 
қадами етиб келганини сезарди: гоҳо ўқ товуши 
чиқар, бу овоз яшил гумбаз остида юз қатла акс 
садо берар, гоҳо ўтинчи дарахт кесар, ўрмон туби-
да болтанинг дарахт танасига қарсиллаб урилиши, 
гоҳо хилват сўқмоқларда қучоқлашиб юришган 
ошиқ-маъшуқларнинг қуш сайроғидай майин 
кулгиси эшитилар, гоҳо олисда ўрмон меваларини 
тергани келган болаларнинг ашулалари янграр эди. 
Шох-шаббаларга ва уйқу тўшагига ўралган, ўзини 
унутган кабутар гоҳо оламнинг мана шу товушла-
рини эшитиб қолар, аммо уларга ташвишсиз, хо-
тиржам қулоқ солар ва ўзининг қоронғи масканини 
тарк этмас эди.
Бироқ шундай кун келдики, бу кун бутун ўрмон 
шовқин-суронга тўлди, ерни тарс иккига ёриб юбор-
гудай момақалдироқ гумбурлади. Ҳавода темир ке-
саклар чийиллаб уча бошлади, улар қаергаки тушса, 
даҳшатли чанг-тўзон кўтарилар, дарахтлар чалпак-
дай бурдаланар эдилар. Турли олақуроқ либосдаги 
одамлар бир-бирларини ўлим чоҳига итарар, махлуқ 
– машиналар ўқчиб, оғзидан ёнғин алангасини пуркар 
эдилар. Ердан буралиб кўтарилган яшин-чақинлар 
булутлар сари ўрлар, осмон момақалдироқлари улар-
га жўр бўлар эди; гўё ер парчаланиб осмонга учиб 
кетмоқчидай ёки осмон узилиб ерга тушмоқчидай 
эди. Кабутар чўчиб уйғонди. Унинг тепасида ўлиму 
вайронгарчилик ғужғон ўйнарди; бир вақтлар тў-
фон тўлқинлари қутургандай энди олов тўлқинлари 
қутурган эди. Кабутар қанотини силкитди ва баланд 
осмонга парвоз қилди, у ғорат этилган, ҳалокатга уч-

---

252
Стефан Цвейг
раган ўрмондан қочиб, бошқа, тинч маскан топишни 
ўйлади.
Кабутар тобора юксаликка кўтарилди ва ер 
юзида тинчлик излаб парвоз қилаверди, аммо у 
қаерга учиб бормасин, ҳамма ёқда одамлар яшин 
чақнатиб, мома
қалдироқ гумбурлатишар, ҳамма 
ёқда уруш алангаланар эди. Бир вақтлар ер юзини 
тўфон босганидай, олов ва қон сели оламни тутди, 
яна жаҳонни тўфон босди ва кабутар бизнинг юрт-
ларимиз устида тинимсиз учиб, оромли, тинч жой 
топишга, сўнгра Одам алайҳиссалом ҳузурига пар-
воз қилиб, умид нишонаси – зайтун баргини олиб 
боришга интилди. Бироқ у шу кунларда ҳеч қаёқдан 
зайтун баргини тополмади, ҳалокат тўлқинлари ер 
юзини ғарқ айлади, ёнғинлар алангаси борлиқни 
ямлай бошлади. Кабутар шундан бери осойиш топ-
мади, инсоният тиним билмади, кабутар шундан 
бери уйига қайтолмай, мангу сарсон-саргардон бў-
либ қолди. Шу кунларгача тинчлик излаб бошимиз 
устида учаётган, шовқин-тўполонлардан қўрқиб 
қолган ва ҳолдан тойган, адашиб юрган сирли 
кабутарни ҳеч ким кўрмади. Фақат аҳён-аҳёнда 
тунлари тўсатдан уйғониб қолганингизда аллақайси 
осмон остида ташвиш ва алам билан тинчлик из-
лаб, шошиб қанот қоқаётган кабутарнинг шарпаси 
эшитилиб қолади. Ўшал кабутарнинг қанотлари 
бизнинг нохуш ўйларимиз билан оғирлашган, унинг 
ҳар қанот қоқишида бизнинг орзу-армонларимиз 
қалтираб-қақшайди, зеро, ер ва осмон оралиғида 
қалтираб учаётган ўшал адашган кабутар, кечмиш 
даврларининг ўшал бевафо элчиси инсоният насли-
нинг Одам Атосига бизнинг ҳозирги қисматимиздан 
дарак элтмоқда. Ва яна, минг йиллар аввалгидай, 
бутун олам кимнингдир кабутарга пешвоз чиқиб, 
қўл узатиб синовларга чек қўйиш зарурлигини ай-
тишини жон ҳовучлаб кутмоқда.

---