O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi issn 2181-4732

 
Innovatsion texnologiyalar №1 (29) 2018 y.
46 
QISHLOQ VA SUV XO’JALIGI / СЕЛЬСКОЕ И ВОДНОЕ ХОЗЯЙСТВО
3-жадвал 
Турли экиш усулларида маккажўхори ўсимликлари 1000 та дон вазни, дон ва 
баргпоя ҳосилдорлиги 
Вариантлар 
1000 та доннинг 
ўртача вазни, г 
Ўртача дон 
ҳосилдорлиги, 
ц/га 
Баргпоя 
ҳосилдорлиги, ц 
ц/га 
Ёппасига экиш 
258,95

3,96 
44,85

1,20 
96,42

3,22 
Қатор оралиғи 45 см 
263,05

4,82 
50,85

1,13 
86,65

2,34 
Қатор оралиғи 70 см 
281,12

5,50 
56,52

1,68 
81,90

2,34 
Қатор оралиғи 90 см 
279,45

3,92 
54,05

1,02 
78,50

2,23 
II вариантда ҳам ўсимликларнинг озиқ моддалар, сув, ёруғлик ва бошқалар билан 
яхши таъминланмаслиги натижасида 1000 та доннинг вазни 263,05 граммга тенг бўлди. 
Аммо кўчат қалинлиги нисбатан камайган, озиқ моддалар ва сув билан етарли даражада 
таъминланган, ёруғлик режими анча қулай бўлган III вариантда бу кўрсатгич 281,12 граммга 
етади. Лекин қатор оралиғи янада кенгайтирилиб, 90 см дан қилиб экилган IV вариантда 
1000 та доннинг вазни камайиб, 279,45 граммни ташкил қилди (3-жадвал).
Демак, маккажўхори қатор оралиғини 70 см дан қилиб экилганда ўсимликларнинг 
ўсиши ва ривожланиши учун нисбатан қулай шароит яратилиши маккажўхори 1000 та дони 
вазнининг ушбу вариантда юқори бўлишини таъминлайди. 
Анғизда ўстирилган маккажўхорининг экиш усуллари унинг дон ҳосилдорлигига ҳам 
катта таъсир кўрсатади. Бу экин анғизда ёппасига экилганда 44,85 ц/га дон ҳосили олинди. 
Қатор оралиғи 45 см қилиб экилганда бу кўрсатгич дастлабки вариантдагига нисбатан 6 ц/га 
га ошиб, 50,85 ц/га ни ташкил қилди. Маккажўхорининг энг юқори дон ҳосили кўрсатгичи 
қатор оралиғи 70 см дан қилиб экилган III вариантда кузатилди ва гектарига 56,52 центнерга 
тенг бўлди. Қатор оралиғи яна кенгайтириб экилганда (90см) эса маккажўхорининг дон 
ҳосилдорлиги III вариантдагига нисбатан гектарига 2,47 центнерга пасайиши кузатилди (3-
жадвал). 
Олинган натижалар таҳлили тажриба ўтказилган шароитда маккажўхорини анғизга 
қатор оралиғини 70 см дан қилиб экилганда юқори дон ҳосили олиш мумкинлигини 
кўрсатди. 
Дон учун анғизда етиштирилган маккажўхори дон ҳосилини йиғиштириш билан бир 
вақтда бу экин ер усти массасидан қуруқ хашак ҳам тайёрлаш мумкин. Ўрганиш натижалари 
бу кўрсатгич маккажўхори ёппасига экилганда 96,42 ц/га ни, қатор оралиғи 45 см ли 
вариантда 86,65 ц/га ни, қатор оралиғи 70 см ли вариантда 81,90 ц/га ни ва қатор оралиғи 90 
см ли вариантда 78,50 ц/га ни ташкил этишини кўрсатди.
Хулоса. 
1. Ўзбекистон жанубининг суғориладиган оч тусли бўз тупроқлари шароитида анғизда 
етиштирилган маккажўхори ўсимликлари ўсишига экиш усуллари таъсир кўрсатади. 
Маккажўхори қатор оралиғини 70 см дан қилиб экилганда бошқа вариантлардагига нисбатан
ўсимликлар яхши ривожланиб ўсади ва ўсув даврининг охирига бориб бўйи баландлиги 
270,6 см ни ташкил қилади. 
2. Анғизда маккажўхори қатор оралиғини 70 см дан қилиб ўстириш ҳосил 
органларининг шаклланишига ҳам ижобий таъсир кўрсатади. Бу вариантда ҳар тупда
шаклланадиган сўталар ўртача сони, 2 тадан сўта ҳосил қиладиган туплар сони энг юқори 
бўлади ва аксинча сўта ҳосил бўлмайдиган туплар сони эса энг кам бўлади. 

---