O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi issn 2181-4732

 
Innovatsion texnologiyalar №1 (29) 2018 y.
40 
QISHLOQ VA SUV XO’JALIGI / СЕЛЬСКОЕ И ВОДНОЕ ХОЗЯЙСТВО 
ўринлари яратади, етиштирилаётган маҳсулотларнинг сифатини оширишга, жаҳон 
талабларига жавоб беришини таъминлашга ундайди, пировардида моддий манфаат ошади. 
Ўтган асрнинг охирларида қатор илмий-тадқиқот, лойиҳа-конструкторлик, олий ўқув 
юртлари олим ва мутахассислари томонидан пахтани териш, ҳосилини ташиш, сақлаш 
масалаларига оид илмий тадқиқот ишари бажарилди. Лекин, бу ишлар натижалари объектив 
ва субъектив сабабларга кўра ишлаб чиқаришга жорий этилмади. Бундан ташқари 
республикамизда пахта етиштиришни кенг кўламда механизациялаш учун техникаларни 
чиқариш ҳажми пасайиб кетди. 
2014 йилда “Қишлоқ хўжалигининг машинасозлик корхоналарини бошқаришни янада 
такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Президент Қарори билан ташкил этилган 
“Ўзагросаноатмашхолдинг” холдинг компаниясининг асосий вазифаларига ресурстежамкор 
агротехнологияларни жорий этишни таъминлайдиган замонавий, унумдорлиги юқори 
қишлоқ хўжалик техникаси ва воситаларини ишлаб чиқарадиган, энергия ва металл 
тежайдиган корхоналарни ташкил этиш ва фаолият кўрсатаётган корхоналарни 
модернизация қилиш белгилаб қўйилди. 
Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти, Қишлоқ хўжалигини механизациялаш ва 
электрлаштириш илмий-тадқиқот институти олимлари томонидан Давлат илмий-техник 
дастурлари доирасида мамлакатимиз ва хорижда пахтани териш, ташиш ва сақлашда 
қўлланилаётган технология ва техника воситалари таҳлили ҳамда бажарилган илмий-
тадқиқотлар асосида фермер ва деҳқон хўжаликлари учун модул технологияси таклиф 
этилган. Бу технологиянинг моҳияти шундан иборатки, машинада ёки қўлда терилган пахта 
махсус машина (модуллагич) ёрдамида пахта даласининг четида кичик бунтлар – модуллар 
ташкил қилинади ва сақланади. Фермер ва пахта хомашёсини қайта ишлаш заводи 
томонидан тузилган шартномага асосан келишилган муддатда қайта ишлашга заводга 
жўнатилади [5]. 
Йирик фермер хўжаликлари имкониятига қараб хўжаликнинг ўзида кичик пахта 
тозалаш заводларига эга бўлиб, ўзи ва қўшни фермерлар томонидан етиштирилган пахтадан 
тола олади. Кўп тармоқли фермер хўжаликлари, хусусан пахта етиштираётганлари, 
етиштирилган пахта ҳосилидан тайёр маҳсулотлар чиқариш учун тола олишдан ташқари ип-
калава, газлама ва тайёр маҳсулотлар чиқаришга манфаатлари ошади. 
Бажарилган тадқиқотлар натижасида модуллагич машина ва шаклланган пахта 
модулини қайта ишлашга етказиш учун транспорт воситасининг ўлчамлари асосланган ва 
лойиҳа-конструкторлик чизмалари тайёрланган [6,7]. 
Хулоса. 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш 
бўйича ҳаракатлар стратегиясида қўйилган масалаларни ҳаётга татбиқ этишда қишлоқ 
хўжалик маҳсулотларини етиштириш, дастлабки ишлов беришда юқори унумли, 
рақобатбардош технология ва техника воиталарни яратишни тақоза этмоқда. 
Йирик, кўп тармоқли фермер хўжаликларида етиштирилган пахта ҳосилини териш, 
юклаш-тушириш, ташиш ва сақлашда модул технологияси ва техника воситаларини қўллаш 
қўйидаги афзалликларга эга: 
- юклаш-тушириш ва ташиш ҳаражатларини камайтиради; 
- пахтани қайта ишлаш, ип-калава, газлама, тайёр маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун 
кичик корхоналарни ташкил қилиш фермер хўжалигининг рақобатбардошлигини ошириш 
билан бир қаторда истеъмол бозорига чиқариш ҳамда янги иш ўринларини яратиш имконини 
беради; 
- худудларда ҳозирги кунда кўп моддий ва ижтимоий ҳаражатларни талаб қиладиган 
йирик пахта тайёрлов масканларидан аста-секин воз кечиб, йирик, к ўп тармоқли хўжалик- 

---