Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

15 

                                                          

«Samarqand  tabiati»da  shahrimizning  atmosfera  havosini  muxofaza  qilish 

bo’limida chang xususida shunday yozilgan: «Chang-to’rt xavfdan iborat. Bu so’z 

nafaqat  insoniyatning,  balki  o’simligu,  hayvonot  dunyosining  ham  ashaddiy 

dushmanidir.  Chang  deganimizda  ko’z  oldimizga  shamol  natijasida  osmonga 

ko’tariladigan  quyuq  tutunlar,  fabrika-zavodlardan  va  ayrim  korxonalardan 

chiqadigan  iflos  tutunlar  ham  changning  bir  ko’rinishidir.  Chang  tarkibida  inson 

sog’lig’i uchun o’ta zararli va zaharli bo’lgan turli xil moddalar-karbonat angidridi, 

oltingugurt,  azot  oksidi,  xlor  birikmalari,  ammiak,  ftor,  fenol  aralashmalari  va 

boshqa hali biz bilmagan, fanimiz uchun noaniq bo’lgan bir qancha zaharli qotillar 

borki,  bular  inson  salomatligining  o’ta  havfli,  ko’zga  ko’rinmas  darajalari 

ekanligidan ko’pchiligimiz hamon bexabarmiz» deb yozilgan. 

Ha, haqiqatdan ham shahrimizning atmosfera havosini ifloslanishida ko’plab 

avtomashinalarning hamda korxona va zavodlarning ulushi kattadir. 

Masalan, faqat 1993 yilda Samarqand shahrida 68 sanoat korxonalari, 47 ta 

avtotransport  korxonalari  muntazam  nazorat  ostida  bo’lgan.  Ushbu  korxona  va 

muassasalardan  1993  yilda  atmosfera  havosiga  zararli  chiqindilar  miqdori  sanoat 

korxonalari  bo’yicha  –  9532  tonna  (yil  davomida),  avtotransport  korxonalari 

bo’yicha  135732  tonna  ekanligi  aniqlangan.  1993  yildan  boshlab  Samarqand 

viloyatida  avtomobillarni  ekologik  nazoratdan  o’tkazish  uchun  ekologiya  bo’limi 

ochilgan  va  Samarqand-Toshkent  yo’lida  Bulung’ur  tumani  hududida  diagnostik 

bo’limi  ochilgan.  U  Samarqandga  kirib  kelayotgan  har  bir  avtotransportni 

nazoratdan  o’tkazib  tozaligini  normadaligini  (norma  1,5-2  mgr)  aniqlab  so’ng 

shaharga  kiritgan.  Bunday  punktlar  shahar  chegaralarida  ham  ishlab  turibdi. 

Hozirgi davrda bizning kuzatishimizcha Dahbed va Aeroport beton yo’lagi oldida 

va shahar ichida, universitet hiyobonida ham goh-gohida shunday kuzatishlar olib 

boriladi.  Biroq  bizning  fikrimizcha  kuzatish  muntazam  ravishda  bo’lishi  kerak, 

shundagina u o’z samarasini beradi. 

Shu  yerda  shuni  aytish  kerakki,  hozirgi  davrda  Viloyat  tabiatni  muxofaza 

qilish  qo’mitasida  atmosfera  havosini  muxofaza  qilish  bo’limining  1993  yildan 

---