У з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о лий ва урта м а Х с у с т а ъ л и м ва зи рл и ги


М а­ тематикада мантилий исботлардан танщари, билимларни умум-



Download 13,41 Mb.
Pdf ko'rish
bet104/134
Sana24.02.2022
Hajmi13,41 Mb.
#201887
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   134
Bog'liq
33yangivaengyangidavrgarbyevrfalpdf

М а­
тематикада мантилий исботлардан танщари, билимларни умум- 
лаштириб, янги синтетик муло^азалар ва рояларни олдинга су- 
ришни Пуанкаре интуиция деб атайди. 
У интуицияни Кантга 
ухшаб умумлаштирувчи синтетик фикр сифатида тушунади. Ма­
тематика фанида мантик, ва интуиция катта а\амиятга эга. Ман­
тик, математик фикр юритиш куролидир, интуиция эса янги 
кашфиётлар очиш куролидир. Пуанкаре Бертран Расселнинг ман­
тилий ва эпистимологик изланишларини танкдц кдпади ва бу 
изланишларда интуициянинг психологик томонлари рад этил- 
маслиги керак, деб хдсоблайди. Математикада интуиция бу ман­
тилий билим эмас, унинг табиати психологик хусусиятга эга ва 
гайри табиийдир.
Шундай к,илиб, математикада интуицияни тушунишда эм- 
^ пириокритицизм неопозитивизмдан фарк, к,илади. Неопозити­
визм интуитив билимларни тан олмайди, к,исман интуицияни 
мантик^а боглашга \аракат к,илади. Шундай к,илиб, эмипирио- 
критицизм, илмий билиш объектив борлик,ни акс эттирмайди, 
фак,ат ундаги алок,аларни акс эттиради, деб х,исоблайди. Шу 
билан иккинчи позитивизм фан оламни билишда чегараланган, 
деб х,исоблайди. Янги кашфиётлар эса илмий билиш орк,али 
эмас, интуиция, янги психологик куч орк,али ихтиро этилади. 
Махизм бу масалада Кант фикрларини Беркли фикрлари билан 
бирлаштирди. Бу тамойил к,андай ок,ибатларга олиб келганлиги- 
ни биз кейинги сах,ифаларда куриб чик,амиз.
Позитивизмнинг к,иск,а, лекин ёрк,ин тарихи билиш масала- 
ларини механистик тарзда х,ал к,илиш уринсиз эканлигини курсат- 
ди. Бу масала фалсафа тарихида куп марта куйилиб, них,оят 
борлик,нинг, х,одисаларнинг асл мох,иятини очиб берувчи усул- 
лар топилгандай булди.
Мантик,ий позитивизм борлик,ни, хдцисаларнинг мох,иятини 
очиб беришга эришгандай булди. Лекин фалсафий масалалар-
* Тафталогия — бир маънони икки тушунча ёки ибора билан ифодалаш.
www.ziyouz.com kutubxonasi


нинг кийинчилига шундан иборат булдики, уларнинг ечими 
топилгандай булганда фаннинг ривожланиши бу ечимни чил- 
парчин килиб юборди. Борлик \ак,идаги билим кандай булмоги 
лозим, деган масалани куйди ва бу саволга: «Борлик, \ак,идаги 
билим эмпирик тажрибага асосланган билим», — деб жавоб 
берди. Бу масаланинг куйилиши янги саволларни уртага ташлай- 
ди. Муло^аза кандай пайдо булади? Мулох,азанинг аник ва рав- 
шанлиги нимадан иборат? Инсон ва тил кандай узаро муноса- 
батда? Инсон ким узи? Инсон бу дунё билан кандай муносабат- 
да? Дунёнинг узи кандай ва х,оказо...
ФРЕЙДИЗМ ВА НЕОФРЕЙДИЗМ ФАЛСАФАСИДА 
ИНСОН МАСАЛАСИ
Психоаналитик таълимот XIX—XX асрларда вужудга келди. 
Унинг асосчиси австриялик врач-невропатолог Зигмунд Фрейд 
булди. У асабий касалларни даволашнинг янги услубини таклиф 
Килади, натижада бу услуб психоанализ деб номланади. Бу услуб 
асосида неврозларнинг хирсий этимологияси хакидаги тасаввури 
ётади. Инсон психикасининг онгсизлик катлами очилмаган 
материал сифатида талкин килинади. Инсон онгидан сикиб 
чикарилган ва англанмаган фикрларни онглилик со\асига >пгка- 
зиш, бу таткикот усуллари оркали тушларни талкин килиш, 
касаллик сабабларини аник^аш, нуткий ухшатишларнинг маъ- 
носини очиш, хато харакатларни аниклаш бу услубнинг асосий 
хизматидир. Бир суз билан айтганда, Фрейд инсон \аётининг 
кам урганилган сох,асига уз эътиборини каратади.
Асабий касалларни даволаш услуби сифатида вужудга келган 
психоанализ, тез орада инсон хакидаги умумий психоанализ таъ- 
лимотига айланди. Чунки онгсизликда учрайдиган конфликтлар 
хакидаги тасаввурлар, инсон психикасига салбий таъсир килув- 
чи омиллар Фрейд томонидан соглом инсон шахсига кучирилади. 
Инсон хакидаги психоаналитик тасаввур шундай пайдо булди. Бу 
таълимот инсоният фаолиятини онгсизлик ва онглилик сохаларига 
булиб, бу икки соха бир-бири билан кесишмайдиган холда 
характерланиб, хар икки соханинг узига яраша тузилмаси ва ва­
зифаси борлиги асосида исботланиб берилди. Бунда устунлик 
онгсизлик томонига берилди, чунки, Фрейд фикрича, у инсон 
хдракатининг ботиний сабаби вазифасини бажаради, шу оркали 
инсон психикаси тузилади. Энг умумий маънода, онгсизлик Фрейд 
томонидан, нафакат инсон психикасини ривожи нуктаи- 
назаридан талкин килинди, балки бу хрдиса инсоннинг мазму- 
ний, мохияти й, табиий, ижтимоий, маданий, тарихий хаётига 
\ам татбик килинди. Онгсизлик оркали, хаттоки тарих ривожини 
^ам очиб беришга харакат килинди, нафакат тарих, балки циви­
лизация масалаларига хам татбик килинди.
www.ziyouz.com kutubxonasi



Download 13,41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   134




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish