|
www.ziyouz.com кутубхонаси
46
ko‘proq xavfga soladi, hayvonga qilgan jinoyat uning oldida arzimas bo‘lib ko‘rinadi. Gunoh qanchalik
katta bo‘lsa va Alloh taolodan uzoqlashtiruvchi deb e’tiqod qilinsa, pushaymonlik ham shunchalik
kuchli bo‘ladi. Bu shariatda mavjud, kuzatilgan hodisadir. Tarixga nazar solinsa, qancha tavba
qiluvchilar o‘tgan, ulardan birortasi ham ma’sum bo‘lmagan. Negaki, tavba insondan begunohlikni
talab qilmaydi. Masalan, tabib ba’zan bemorni asal va shakar yeyishdan jiddiy qaytaradi. Uning
asalnga man’ etishi o‘ta qat’iy va keskin bo‘lgani holda, shakardan qaytarishi, "uni iste’mol qilsang
ham bo‘laveradi", degan ma’noga yaqin bo‘ladi. Bemor tabibning bu ogohlantirishi bilan asaldan
tiyiladi, lekin shakardan emas. Agar istaklar g‘olib kelib, bemor asalni ham, shakarni ham iste’mol
qilib qo‘ysa, u shakar emas, asal yeb qo‘ygani uchun pushaymon bo‘ladi.
Katta gunohlarning ba’zisi ba’zisidan shiddatli va og‘irroq deb e’tiqod qilingani uchun ularning
ayrimlaridangina tavba etish holati ham uchraydi. Bamisoli, odam o‘ldirishdan, o‘g‘rilikdan, kishilarga
zulm qilishdan tavba qilgani kabi. Alloh bilan bandasi o‘rtasidagi haqning adosi og‘ir bo‘lishini bilgani
uchun ham u bu gunohlarni farqlaydi. Shuning uchun ba’zan bandalarning haqlariga taalluqli
bo‘lmagan ayrim katta gunohlardan tavba qiladi. Masalan, zino qilaveradi, lekin mast qiluvchi ichkilik
ichmaydi.
Chunki, ichkilik barcha gunohlarning kaliti ekani unga ma’lum. Agar ichsa, aqli ketib, turli-tuman
gunohlarga yo‘l ochilishini yaxshi biladi.
Kichik gunohlardan tavba qilib, katta gunohlardan tiyilmagai kishilar ham bo‘ladi. Masalan,
g‘iybatdan, nomahramga qarashdan tavba qiladi-yu, aroq ichishdan to‘xtamaydi. Nega shunday?
Biror mo‘min yo‘qki, qilgan gunohlari oqibatidan qo‘rqmasa yoxud qilmishidan ozmi-ko‘pmi
nadomat chekmasa. Lekin nafsning gunohdan lazzatlanishi qalbning gunoh xavfida alam chekishidan
kuchliroq bo‘ladi. Chunki, gunohdan qo‘rqish tuyg‘usi jaholat va g‘aflat tufayli zaiflashib, dunyo
istaklari (shahvat) kuchayadi. To‘g‘ri, unda qaysidir darajada pushaymonlik bor, lekin azmni
harakatlantiradigan darajada emas. Dunyo istaklari qanchalik kuchli bo‘lmasin, agar banda ulardan
uzoqlasha olsa, qalbidagi xavf shahvatni yengadi va gunohdan qaytishga majbur etadi.
Ba’zan fosiq kishi ichkilikka butkul berilib, ichkmliksiz turolmaydigan holga keladi. Uning
Allohdan qo‘rqinchi past darajada bo‘lib, zaif istaklargagina hukmini o‘tkaza oladi. Qo‘rqinchning bitta
nimjon askari kuchli istaklarni qanday mag‘lub qila olsin? Qo‘rqinch qo‘shinga aylansagina, ochko‘z
istaklarg‘a bas kelishi mumkin. Ana shunda inson tavbaga azm etadi, gunohdan qaytadi. Hatto mana
shu holatda ham o‘sha fosiq inson o‘ziga o‘zi deydi: "Shayton shahvatga mayl uyg‘otish yo‘li bilan
meni ba’zi gunohlarga majburlagan bo‘lsa ham, jilovnm butkul unga berib qo‘ymadim, hayo
pardasining ko‘tarilishidan saqlandim. Ba’zi gunohlar tufayli u bilan kurashyapman, shoyad g‘olib
bo‘lsam. Nahotki, bu harakatlarim qaysidir gunohimga kafforat bo‘lmasa?"
"Yo‘q, bunday bo‘lishi mumkin emas, bu tasavvurdan tashqari hodisa" degan o‘yga borsangiz, u
holda fosiqning namoz o‘qishi va ro‘za tutishi ham tasavvurga sig‘maydigan hodisa bo‘lib chiqadi va
unga shunday deyishingiz lozim bo‘ladi: "Agar namozing Allohdan o‘zgasi uchun bo‘lsa, durust emas.
Agar Alloh uchun bo‘lsa, fisqni ham Alloh uchun tark et! Chunki, bu xususda Allohning amri bitta fisq-
fujur bilan Allohdan uzoqlashayotgan bir paytingda namoz bilan Allohga yaqinlashishni
xohlamog‘ingni qanday tushunish mumkin?"
Bunday deyishimiz qiyin. Negaki, fosiqning ushbu so‘zlari bunga imkon bermaydi: "Allohning
ikkita amri mening zimmamda. Ikkala amrga ham xilof yo‘l tutganim uchun menga ikkita jazo bor.
Holbuki, ba’zida shaytondan g‘olib keldim, ba’zida ojiz qoldim. Qodir bo‘lganimda shaytonni yengdim.
Albatta, bu kurashim shahvat g‘olib kelib, undan ojiz qolgan paytimda, sodir etgan ba’zi gunohlarga
kafforat bo‘ladi".
Fosiqning bunday demasligiga kim kafolat beradi? Axir har bir musulmonning holi shu emasmi?
Birorta musulmon yo‘qki, toat va ma’siyatni o‘zida jamlamagan bo‘lsa. Mana sabab qaerda! Buni
fahmlagan inson shahvatdan g‘olib kelgan qo‘rqinchning ta’siri ba’zida ayrim gunohlardagina
ko‘rinishi mumkinligini tushunadi. Sodir bo‘lib o‘tgan bir fe’lning oqibatidan qo‘rqish nadomatni keltirib
chiqaradi, nadomat esa azmga sabab bo‘ladi. "Nadomat tavbadir", deganlar Rasululloh sollallohu
alayhi vasallam. Ammo nadomat uchun barcha gunohlarning to‘planishi shart qilinmadi: "Gunohdan
tavba qiluvchi kishi gunohi yo‘q kishi kabidir". E’tibor bering: "barcha gunohlardan tavba qiluvchi"
deyilmayapti, balki "gunohdan tavba qiluvchi" deb, "gunoh" lafzi birlikda qo‘llanyapti.
Ihyou ulumid-din. Tavba kitobi. Imom G’azzoliy
Do'stlaringiz bilan baham: | 
