«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

1. Qays   sanoat  tarmog‘   atmosferan ng  fl oslan sh ga  eng  ko‘p  salb y  ta’s r 
ko‘rsatad ?
2. Metallurg ya    majmuas ga    aloqador    korxonalardan    qays     b r     ekolog k 
muammon  n hoyatda kesk nlasht rmoqda? Bu korxona tab atn  bulg‘amasl g  
uchun qanday tadb rn  takl f q las z?
52-rasm. Ekologiyaga sanoat
korxona larining ta’siri.
http://eduportal.uz

---

69
AGROSANOAT  MAJMUASI
53-rasm. Agrosanoat majmuasi tarkibi.
24-dars
 
24-dars
 
Аgrоsаnоаt  mаjmuаs
 
O‘zbеk stоndа  tаrmоqlаrаrо  mаjmuаlаrn ng 
dаstlаbk  vа yеtаkch s d r. U q shlоq хo‘jаl g  nеg z dа shаkllаngаn.
Agrosanoat majmuasi (ASM) 
– q shloq xo‘jal k mahsulo t n  yet sh-
t r sh  va  un   ste’mol ch ga  yetka z sh  jarayon da  aloqador  barcha 
tarmoqlar uyg‘unl g d r.
Q shlоq  хo‘jаl g   b lаn  u  yеt sht rgаn  mаhsulоtlаrn   qаytа  shlаyd gаn 
yеng l  vа  оz q-оvqаt  sаnоаt   tаrmоqlаr   dаf’аtаn  АSM  tuz lmаs n   tаshk l 
etgаn.  Bulаrgа  qo‘sh mchа  rаv shdа  q shlоq  хo‘jаl g dа  fоydаlаn lаd gаn 
mехаn zmlаrn   shlаb  ch qаrаd gаn  vа  ulаrn   tа’m rlаyd gаn  kоrхоnаlаr, 
m nеrаl  o‘g‘ t  hаmdа  o‘s ml k  zаrаrkunаndаlаr gа  qаrsh   qo‘llаn lаd gаn 
mоddаlаr  sh  lаb ch qаrаd gаn k myo sаnоаt  tаrmоqlаr  hаm АSMgа k rаd . 
Bu  tаrmоqlаr  аsl dа  оg‘ r  sаnоаtgа  tеg shl   bo‘lsа-dа,  аmmо  ulаr  shlаb 
ch qаr sh  ko‘lаm   vа  sаmаrаdоr l g n ng  bеlg lоvch   оm l   ekа n dаn  АSMda 
b r nch  guruhn , q shlоq хo‘jаl g   kk nch , q shlоq хo‘jаl g  mаhsulоtlаr n  
qаytа  sh  lаyd gаn tаrmоqlаr uch nch  guruhn  tаshk l etаd  (53-rаsm).
Iqt sоd yotdа  bаnd  аhоl n ng  kаttа  q sm   АSM  tаrmоqlаr dа  mеhnаt 
q lаd . Chаkаnа sаvdо n ng аsоs y q sm n  q shlоq хo‘ jаl g  mаhsulоtlаr  yok  
shu  mаh sulоtlаrn   qаytа  shlаb  tаyyor lаn gаn  tоvаrlаr  sаvdоs   tаshk l  etаd . 
Dеmаk,  хаlq m z  fаrо vоnl g ,  dаs turхоn m z  to‘k nl g ,  yanа  hаm  muh m , 
аhоl n ng  sh b lаn bаndl g  АSM hоlаt gа bоg‘l q. 
Аfsusk ,  mustаq ll kkаchа  bo‘lgаn  dаvrdа  O‘zbеk stоndа  pахtа 
http://eduportal.uz

---

70
yakkаhоk ml g n ng  hukmrоnl g   q shlоq  хo‘jаl g   tаrmоqlаr n   uyg‘un 
r vоjlаnt r sh  mkоn n   bеrmаd .  Nаt jаdа  sаnоаt  mаhsulоtlаr   qаtоr  
аyr m  оz q-оvqаt  mаhsulоtlаr   hаm  chеtdаn  kеlt r ld .  End l kdа  bu 
nоmаqbulch l kn   kk  yo‘l b lаn bаrtаrаf et lmоqdа. 
B r nch dаn, q shlоq хo‘jаl g  dа ek n mаydоnlаr  tаrk b  tubdаn o‘z   gаr  t r ld . 
Ek n mаydоn lаr n  оpt mаllаsht r sh vа q shlоq хo‘jаl g  ek nlаr n  rаyоnlаsh-
t r sh bоrаs dа hаr tоmоnlаmа puхtа o‘ylаngаn s yosаt оl b bо r lа yotgаn  eng 
muh m  хоm аshyo  vа  ekspоrtbоp  mаhsulоt  bo‘lm sh  pахtа  yеt sht r shn ng 
n sbаtаn bаr qаrоr hаjm n  sаqlа gаn hоldа bоshqа q shlоq хo‘jа l g  mаhsu lоt-
lаr   yеt sht r shn   b r  nеchа  marta  ko‘pаyt r sh  mkоn n   bеrd .  Eng  muh m , 
хаlq m zn  оz q-оvqаt mаh sulоtlаr  b lаn to‘l q tа’m nlаshgа zаm n tug‘d rd . 
2017-yilda
 2000-y lgа n sbаtаn g‘аllа yеt sht r sh 2 marta, kаrtоsh-
kа  –  4  mаrtа,  sаbzаvоt  –  4,3  marta,  uzum  –  2,7  mаrtа,  go‘sht  vа 
sut – 3 marta, tuхum – 4,8 marta оshd .
Ikk nch dаn,  yеrgа  bo‘lgаn  mulk  shаkl   o‘zgаrt r ld .  Mа’lumk ,  mus-
tаq ll kdan  old ng   dаvrdа  dеhqоnlаr  yеrdаn  butkul  mаhrum  ed .  Nаt jаdа 
q shlоq  хo‘jаl g dа  shlаshgа  sht yoq  susаy b,  tаdb rkоrl k  zаvоl  ko‘rd . 
End l kdа  dеhqоn  хo‘jаl g ,  fеrmеr  хo‘jаl g   kаb   mulkch l kn ng  х lmа-
х l  shаkllаr   qаrоr  tоpd   vа  q shlоq  хo‘jаl g dа  shlаb  ch qаr lаyotgаn 
mаhsulоtlаrn ng аsоs y q sm  ulаr h ssаs gа to‘g‘r  kеlmоqdа (54-rаsm). 
Кo‘p    tаrmоql     fеrmеr    хo‘jаl klаr     q shlоq    хo‘jаl k    mаhsulоtlаr n  
yеt sht r sh b lаn b rgа, ulаrn  qаytа  shlаshdа sаmаrаl  fаоl yat ko‘rsаtmоqdа. 
54-rasm. Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilar tarkibi va hissasi.
http://eduportal.uz

---

71
?
Zеrо, sаnоаts z q shlоq хo‘jаl g n  r vоjlаnt r b bo‘lmаyd . Q shlоq хo‘jаl g  
sаnоаt  ( shlаb  ch qаr sh  vоs tаlаr ,  mа’dаnl   o‘g‘ tlаr  shlаb  ch qаr sh)dаn 
bоshlаn b, (yеt sht r lgаn хomаshyon  qаytа  shlаsh) sаnоаt b lаn tugаyd . 
Bu  kk  tаrmоq o‘rtаs dаg  аlоqа аgrоsаnоаt  ntеgrаts yas  аtаl b, u tоbоrа 
chuqurlаsh b bоrаvеrаd .