O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi



Download 3,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet85/260
Sana31.12.2021
Hajmi3,95 Mb.
#200446
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   260
Bog'liq
botanika

Mikorizaning  bo’lishi  zaruriyat  hisoblanadi.  Chunki  ularda  maxsus  turdagi  mikotrof  oziqlanish 
kelib chiqqan. Mikorizasiz bu o’simliklar juda  yomon O’sadi. Mikoriza faqat daraxt o’simliklarda 
bo’lmay,  balki  o’t  o’simliklar,  don  –  dukkakli  va  boshoqli  o’simliklar  uchun  ham  xarakterlidir. 
Mikoriza tuzilishiga ko’ra ikki asosiy turga ajratiladi: tashqi (ektotrof)  va ichki (endotrof) mikoriza. 
Ektotrof  mikorizada  o’simlik  ildizning  uchki  qismini  zich  g’ilof  ko’rinishda  zamburug’  mitsiliysi 
o’rab oladi va undan zich to’rsimon zamburug’ iplari tarqalib ketadi. Bu  turdagi mikoriza asosan 
daraxt  o’simliklar  ildizida  tarqalgan  (oq  qayin,  arg’uvon,  eman,  tog’terak  va  boshqalar).  Tashqi 
mikorizada  o’simlikning  ildiz  tuklari  yo’qolib  ketadi.  Uning  o’rniga  zamburuh  gifalari  xizmat 
qiladi.  Endotrof  mikorizada  zamburug’    ildiz  yuzasida  yashamay,  balki  uning  ichki  qismiga  kirib 
boradi.  Zamburug’  kirib  olgan  ildiz  hujayralari  tirik  holda  bo’lib,  zamburug’  gifalari  hujayrada 
sekin – asta parchalanadi va u o’simlik hujayrasi tomonidan o’zlashtirib yuboriladi. Ichki mikoriza 
ko’pincha  o’t  o’simliklarda  uchraydi.  Ayniqsa,  vereskdoshlar  va  salabdoshlar  kabi  oila  vakillari 
uchun xarakterli. Mikorizadan tashqari yuksak o’simliklarning bakteriyalar bilan hamkorlikda hayot 
kechirishi  ham  ma’lum.  Bu  turdagi  hamkorlik  asosan  dukkakli  o’simliklar  (loviya,  beda,  no’xat, 
sebarga,  yantoq  va  boshqalar)da  keng  tarqalgan.  Tugunak  bakteriyalarning  dukkakli  o’simliklar 


 
44 
bilan  hamkor  hayot  kechirishida  ularning  ildizida  maxsus  o’simtalar  –  shishlar,  ya’ni  tugunaklar 
hosil bo’ladi. Bunday tugunaklarning hosil bo’lishi tugunak bakteriyalarning faoliyati bilan bog’liq. 
Tugunak  bakteriyalar  tuproqdan  ildiz  tuklari  orqali  uning  ichiga  kirib  oladi.Bakteriyaning  ta’siri 
natijasida  ildizning  chekka  qismlarida  parenxima  hujayralarining  kuchli  bo’linishi  va  hajmining 
ortishi kuzatiladi. Natijada ildiz hujayralari o’sib ketadi va unda o’simtalar,  ya’ni tugunaklar hosil 
bo’ladi. Tugunak bakteriyalarning fiziologik roli shundan iboratki, ular atmosferadagi erkin azotni 
o’zlashtirish qobiliyatiga ega va shu bilan yuksak o’simliklarning azotga bo’lgan talabini qondiradi. 
Ushbu  hamqorlik  amalda  muhim  ahamiyatga  ega.  Dukkakli  o’simliklar  qo’shimcha  azot  manbiga 
ega  bo’lganligi  uchun  ham  oqsillarga  boy.  Ular  qimmatli  oziq  va  yem  –  xashak  mahsulotlarni 
beradi. 
Savollar: Ildizning asosiy vazifasi. 
Morfologik jihatdan ildizni ta’riflab berinng. 
Ildizcha nechta zona ajratiladi? 
Ildizni birlamchi tuzilishini tashkil etuvchi qavatlar. 
Ildizning ikkilamchi tuzilishi qanday o’simliklar uchun xos? 
Ikkilamchi tuzilishga o’tishda qanday o’zgarishlar kuzatiladi? 
Ildizning shakl o’zgardan ko’rinishlari qanday vazifalarni bajaradi? 
Mikoriza  va  tugunak  bakteriyalarning  birgalikda  yashashi,  turlar  o’rtasidagi  qanday  munosabat 
hisoblanadi? 
Tugunak  bakteriyalarning  dukkakdoshlar  oilasi  vakillari  bilan  yashashining  amaliy  ahamiyati 
qanday? 
 

Download 3,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   260




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish