O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

Gulning  tuzilishi  va  rivojlanishi.  Gul  novdaning  uchki  va  barg  qo’ltig’idagi  mersitemadan  hosil 
bo’lgan  reproduktiv  organ  hisoblanadi.  Gulda  sporogenez,  gametogenez  va  jinsiy  jarayonlar  ro’y 
beradi. 
Gul o’q qismiga yoki gulo’rniga ega bo’lib, unda gulqo’rg’oni, changchilar va urug’chi joylashadi. 
Urug’chi bir yoki bir necha urug’chi barglaridan (karpell) tashkil topgan. Urug’chining asosiy qismi 

---

 
59 
yopiq tuguncha bo’lib, ichida urug’kurtak va tumshuqcha joylashgan. Gulning ochiq urug’lilarning 
qubbasidan  farqi:  chang  urug’lanishdan  avval  tumshuqchaga  tushadi,  ochiq  urug’lilarga  o’xshab 
to’g’ri urug’ kurtakka emas. 
Gul changlanib, urug’langandan keyin mevaga, urug’kurtak esa urug’ga aylanadi.  
Gul  o’rni  botiq,  qavariq  va  tekis  bo’ladi.  Gul  uchki  yoki  gul  yonbarglarning  qo’ltig’idan  chiqadi. 
Guldan pastki bo’g’imi gul bandi deyiladi. Gul bandi bo’lmagan gullarni o’troq gullar deyiladi. Gul 
bandida ikki (ikki pallali) va bir (bir pallali) kichkina barglar joylashib gul yonbargchalari deyiladi. 
Gullar to’g’ri – aktinomorf, qiyshiq - zigomorf  yoki assimetrik bo’ladi. Gulqo’rg’onining bo’lishi, 
bo’lmasligi va tuzilishiga qarab gullar: 1) gomoxlamid - gulqo’rg’oni oddiy kosachabarglardan yoki 
tojbarglardan  tashkil  topgan,  barglari  bir  xilda,  ko’p  sonli,  gulo’rnida  spiral  joylashgan,  (lola, 
magnoliya);  2)  geteroxlamid  -  gulqo’rg’oni  murakkab,  kosacha  va  tojbarglardan  iborat  (burchoq, 
na’matak); 3) gaploxlamid yoki monoxlomid - gulqo’rg’oni bir qator, ko’pincha kosachabarglardan 
tuzilgan (gazanda, qayrag’och); 4) axlamid - gulqo’rg’oni yo’q yalong’och (tol, shumtol).