Termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi «Axborot xavfsizligi» fanidan

Pleyferning bigrammali shifri. Pleyfer shifri 1854 yil ixtiro qilingan bo`lib,almashtirishning 
eng  mashhur  bigrammasi  hisoblanadi.  U  birinchi  jahon  urushida  Buyuk  Britaniyada  qo`llanilgan. 
Pleyferning shifri asosida birlamchi xabarda taxminiy joylashagan alifbo harflari shifrlovchi jadvali 
yotadi.  [15]  Xabarni  uzatuvchi  va  qabul  qiluvchi  tomonidan  shifrlanadigan  jadvalni  eslab  qolish 
qulayligi  uchun  kalitli  so`z  (yoki  iborani)  jadvalni  boshlang’ich  qatorlarini  to`ldirishda  ishlatish 
mumkin. Umuman olganda Pleyfer shifrlash jadvali strukturasi Trisemussning shifrlash jadvallariga 
o`xshash.  Shuning  uchun  shifrlash  va  qayta  ochish  protseduralarini  tushunish  maqsadida  Pleyfer 
tizimida oldin ko`rib o`tilgan Trisemuss shifrlash jadvalidan foydalanamiz: 
 
Shifrlash protsedurasi quyidagi qadamlarni o`z ichiga oladi: 
1. Berilgan xabar ochiq matni harflar jufti (bigramma) ga bo`linadi. Matn juft harflar sonidan 
iborat  bo`lishi  va  unda  ikkita  bir  xil  harfdan  bigramma  bo`lmasligi  kerak.  Agar  bu  shartlar 
bajarilmasa, matn ba`zi orfografik xatolarga qaramasdan o`zgartiriladi. 
2. Ochiq matn ketma – ket bigrammalari shifrlash jadvallari yordamida quyidagi 
A 
N 
Z 
U 
R 
B 
C 
D 
E 
F 
G 
H 
I 
J 
K 
L 
M 
O 
P 
Q 
S 
T 
V 
W 
X 
Y 
 
 
 
 
A 
N 
Z 
U 
R 
B 
C 
D 
E 
F 
G 
H 
I 
J 
K 
L 
M 
O 
P 
Q 
S 
T 
V 
W 
X 
Y 
 
 
 
 

---

30 
 
qoidalar bo`yicha shifr matn bigrammalariga o`tkaziladi: 
a.  Agar  ochiq  matn  bigrammasining  ikkala  harfi  ham  bir  qator  yoki  ustunga  joylashmasa 
(masalan,  yuqoridagi  jadvaldagi  A  va  F  harflari  singari)  unda  aniqlanadigan  harflar  jufti  uchun 
to`rtburchak burchaklari harfi topiladi. (Bizning misolda bu AF CU  harflari AF harflar juftligi CU 
juftida  akslanadi.  Shifrmatn  bigrammasida  harflar  ketma-ketligi  ochiq  matn  bigrammasi  harflar 
ketma- 
ketligida oynali munosabatda joylashgan bo`lishi kerak). 
b. Agar ochiq matn bigrammalari harfi jadvalning bir ustunida joylashsa, unda shifr matn harfli 
deb ular tagida joylashgan harflar olinadi. (Masalan, NJ bigrammasi DQ shifr matnni beradi). Agar 
bunda ochiq matn harfi quyi qatorda joylashgan bo`lsa, unda shifrmatn uchun shu ustunning yuqori 
qatori harfi olinadi. (Masalan, IZ bigramma OX shifrmatn bigrammasini beradi). 
c. Agar ochiq matnning bigrammasi ikkala harfi bitta qatorda joylashgan bo`lsa, unda shifrmatn 
harflari sifatida ulardan o`ngda joylashgan harflar olinadi. (Masalan, CV bigramasi UW shifr matn 
bigrammasini beradi).  Agar bunda ochiq matn harfi eng o`ng ustunda joylashgan bo`lsa, shifr uchun 
shu  qatorning  chap  ustuni  harfi  olinadi.  (masalan,  UP  bigrammasi  TA  shifrmatn  bigrammasini 
beradi). Ochishda ya`ni deshifrlashda harakatlar teskari tartibda omalga oshiriladi. Shuni ta`kidlash 
lozimki, bigrammalar bo`yicha shifrlash shifrlar chidamligini tezkor    oshiradi.